اسد کاشی

اَسَدِكاشی‌ (د1048ق‌/ 1638م‌)، ازشاعران‌عارف‌مسلك‌كاشان‌ در عصر صفوی‌. او در قهپایۀ اصفهان‌ به‌ دنیا آمد (نصرآبادی‌، 209؛ علی‌ حسن‌خان‌، 23). برخی‌ زادگاه‌ وی‌ را روستای‌ دیدر در اطراف‌ ساوه‌ ذكر كرده‌اند (نک‍ : آذر، 246؛ زنوزی‌، 792). به‌ هر حال‌، وی‌ كاشان‌ را برای‌ اقامت‌ برگزید و بیشتر زندگی‌ خود را در این‌ شهر گذراند و از این‌ رو، به‌ كاشی‌ شهرت‌ یافت‌. 
اسد كاشی‌ به‌ سبب‌ تمایلات‌ عرفانی‌ خویش‌ در زمرۀ شاگردان‌ شیخ‌ مؤمن‌ مشهدی‌ و كمال‌ استبری‌ سبزواری‌ درآمد (نصرآبادی‌، زنوزی‌، همانجاها؛ هدایت‌، 283) و به‌طریقۀ نوربخشیه ‌پیوست‌ (معصوم‌علیشاه‌، 2/ 321). سپس‌ از شیخ‌ مؤمن‌ اجازۀ ارشاد گرفت‌ و در كاشان‌ مریدان‌ بسیار یافت‌ (نصرآبادی‌، آذر، همانجاها). میرزا محمد اردبیلی‌، معروف‌ به‌ محقق‌ از جمله‌ شاگردان‌ اوست‌ (معصوم‌ علیشاه‌، همانجا). از شهرت‌ وی‌ به‌ قاضی‌ اسد (نصرآبادی‌، آذر، زنوزی‌، همانجاها) بر می‌آید كه‌ مسند قضا نیز داشته‌ است‌. گویند در حال‌ شوریدگی‌ به‌ سرودن‌ رباعی‌ می‌پرداخته‌ است‌ (نک‍ : زنوزی‌، همانجا). از سروده‌های‌ او جز ابیاتی‌ پراكنده‌ و رباعیاتی‌ اندك‌ در تذكره‌ها چیزی‌ بر جای‌ نمانده‌ است‌ (نک‍ : نصرآبادی‌، آذر، زنوزی‌، علی‌ حسن‌خان‌، همانجاها؛ احمدعلی‌، 142؛ هدایت‌، 283-284). 
مزار اسدكاشی‌ در آرامگاه‌ شمس‌ الدین‌ محمد، معروف‌ به‌ شاه‌ شمس‌ از نوادگان‌ امام‌ زین‌العابدین‌ (ع‌) قرار دارد. این‌ محل‌ در زمان‌ حیات‌ اسد، خانقاه‌ و محل‌ عبادت‌ او بوده‌، و پس‌ از مرگ‌ وی‌ به‌ زیارتگاه‌ تبدیل‌ شده‌ است‌ (زنوزی‌، همانجا؛ كلانتر، 437؛ نراقی‌، 196). كراماتی‌ به‌ اسد كاشی‌ نسبت‌ داده‌اند كه‌ حاكی‌ از اعتقاد مردم‌ كاشان‌ به‌ اوست‌ (نک‍ : هدایت‌، 283؛ كلانتر، همانجا). مزار اسد كاشی‌ در بقعه‌ای‌ واقع‌ شده‌ كه‌ مقابل‌ دروازۀ فین‌ كاشان‌ قرار داشته‌ است‌. تاریخ‌ بنای‌ اولیۀ این‌ بقعه‌ به‌ دورۀ صفویه‌ باز می‌گردد. داخل‌ این‌ بنا كاشی‌كاری‌، و مزین‌ به‌ نقاشیهایی‌ بوده‌ كه‌ به‌ تدریج‌ از میان‌ رفته‌ است‌. بنا در مرمتهای‌ سالهای‌ اخیر شكلی‌ كاملاً متفاوت‌ با گذشته‌ یافته‌ است‌. بر مزار اسد كاشی‌، سنگ‌ قبری‌ است‌ كه‌ بر روی‌ آن‌ قطعه‌ شعری‌ نوشته‌ شده‌ است‌ كه‌ ماده‌ تاریخ‌ فوت‌ شاعر را دربر دارد (نراقی‌، 196-197؛ تحقیقات‌). 

مآخذ

آذربیگدلی‌، لطفعلی‌، آتشكده‌، به‌ كوشش‌ جعفر شهیدی‌، تهران‌، 1337ش‌؛ احمدعلی‌ هاشمی‌ سندیلوی‌، مخزن‌ الغرایب‌، به‌ كوشش‌ محمدباقر، لاهور، 1968م‌؛ زنوزی‌، محمدحسن‌، ریاض‌ الجنه‌، نسخۀ خطی‌ كتابخانۀ ملی‌ تبریز، شم‍ 3578؛ علی‌ حسن‌ خان‌، صبح‌ گلشن‌، بهوپال‌، 1295ق‌؛ كلانتر ضرابی‌، عبدالرحیم‌، تاریخ‌ كاشان‌، به‌ كوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، 1356ش‌؛ معصوم‌ علیشاه‌، محمدمعصوم‌، طرائق‌ الحقائق‌، به‌ كوشش‌ محمدجعفر محجوب‌، تهران‌، 1318ش‌؛ نراقی‌، حسن‌، كاشان‌ و نطنز، تهران‌، 1348ش‌؛ نصرآبادی‌، محمدطاهر، تذكره‌، به‌ كوشش‌ وحید دستگردی‌، تهران‌، 1317ش‌؛ هدایت‌، رضاقلی‌، ریاض‌ العارفین‌، تهران‌، 1316ش‌؛ تحقیقات‌ میدانی‌ مؤلف‌.

علی‌ میرانصاری‌