بهراء
مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی
چهارشنبه 14 خرداد 1399
https://cgie.org.ir/fa/article/229147/بهراء
چهارشنبه 12 اردیبهشت 1403
چاپ شده
13
بَهْراء، شاخه‌ای از قبیلۀ قُضاعه، از اعراب قحطانی یمن، منسوب به بهراء بن عمروبن الحاف بن قضاعه. بهراء را از قبیلۀ جذام نیز شمرده‌اند (EI2). صفت نسبی آن را به صورتهای بهراوی، بهرانی و بهرایی آورده‌اند (اكوع، 188؛ سمعانی، 2 /373؛ قلقشندی، نهایة...، 172). این قبیله پس از مهاجرت از مسكن اصلی خود در یمن (علی، 4 /420)، به سوی شمال فرات و اقامت در حمص، در حدود سال 580م مسیحی شدند (EI2). با این همه، شواهدی در دست است كه قبیلۀ بهراء بار دیگر به سوی سرزمین پدری خویش بازگشتند و گروهی از آنان در یمن ساكن شدند، چنان‌كه در 9ق /630م هیئتی از آنان از یمن نزد پیامبر(ص) رفتند. برخی نیز از پراكندگی آنان در سراسر شبه جزیره و از جمله در یمن یاد كرده‌اند (زیدان، 10 /236). زیستگاههای قبیلۀ بهراء در شمال منازل «بَلیّ»، و از ینبع تا عقبه پراكنده بود؛ سپس بسیاری از آنان در مجاورت دریای سرخ، میان مصر علیا و حبشه پراكنده شدند و بر سرزمین نوبه سلطه یافتند و همواره با حبشیان در معارضه بودند (مقریزی، 132). از دیگر زیستگاههای بهراء می‌توان قسمت علیای سرزمین شام میان حلب و حماه را نام برد (جبوری، 42). به گزارش یعقوبی نیز بیشتر ساكنان حماه را اهالی بهراء و تنوخ تشكیل می‌دادند (ص 324؛ نیز نک : ابن عدیم، 150). از قصیده‌ای از اخنس تغلبی بر می‌آید كه اینان در ناحیۀ رصافۀ حمص نیز ساكن بوده‌اند (نک : مفضل ضبی، 206). جنوب و شرق فلسطین نیز در آغاز فتوحات اسلامی زیستگاه قبیلۀ بهراء بوده است (عاقل، 295؛ دباغ، 1(1) /715؛ قطب، 418). بهراء یكی از قبایل عرب هم‌‌پیمان ایرانیان در جنگ ذی‌قار بود (مسعودی، 208؛ علی، 4 /501). در جنگ موته در 8ق بهراء به همراه بعضی از طوایف عرب به لشكر هراكلیوس امپراتور بیزانس پیوستند و با مسلمانان جنگیدند (ابن اسحاق، سیرۀ...، 3 /831؛ واقدی، 2 /760؛ ابن سعد، 2 /129؛ طبری، 3 /37). چنان‌كه گذشت، در 9ق ــ عام‌‌الوفود ــ بهراء هیئتی 13 نفری از یمن نزد پیامبر(ص) فرستاد. آنان اسلام آوردند و پس از آموختن فرایض دینی به یمن بازگشتند (ابن سعد، 1 /331؛ طبری، 3 /122). با توجه به اینكه مقداد بن اسود، یكی از یاران بزرگ پیامبر(ص)، از همین قبیله بود (ابن خلدون، 2 /296؛ قلقشندی، صبح...، 1 /369)، به نظر می‌رسد كه بعضی از افراد این قبیله پیش از این تاریخ به اسلام گرویده، و در مهاجرت به حبشه نیز شركت داشته‌اند (ابن هشام، 1 /348؛ ابن اسحاق، السیر...، 225). اگرچه غالب آنان نه تنها به سبب نزدیكی با رومیان دعوت پیامبر اكرم را نپذیرفتند، بلكه رفتار خصمانه‌ای نیز پیش گرفتند (عاقل، 262)؛ چنان‌كه در 12ق ساكنان دومة الجندل را برضد خالد بن ولید یاری دادند و در 13ق برضد مسلمانان با رومیان هم پیمان گشتند (طبری، 3 /378، 389؛ EI2) و تا فتح شام كه اسلام آوردند، همچنان به دشمنی خویش با مسلمانان ادامه دادند (همانجا). قبیلۀ بهراء به سبب دلیری و خشونت در جنگ، مانند 3 قبیلۀ دیگر (شیبان، تغلب و اِیاد)، «رَضَفات العرب» نامیده می‌شدند (علی، 4 /334). بنوهِنب، بنوقاس، بنوشبیب، قاسط، عبده، مطرود و دهر از جمله تیره‌های قبیلۀ بهراء به شمار می‌روند (ابن حزم، 478؛ علی، 4 /423).
ابن اسحاق، محمد، سیرة النبی(ص)، به كوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، 1971م؛ همو، السیر و المغازی، به كوشش سهیل زكار، بیروت، 1978؛ ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، بیروت، 1983م؛ ابن خلدون، العبر، به كوشش خلیل شحاده و سهیل زكار، بیروت، 1981م؛ ابن سعد، الطبقات الكبری، بیروت، دارصادر؛ ابن عدیم، عمر، بغیة الطلب، به كوشش سهیل زكار، دمشق، 1988م؛ ابن هشام، عبدالملك، السیرة النبویة، به كوشش مصطفى سقا، قاهره، 1936م؛ اكوع، محمد، حاشیه بر الاكلیل همدانی، قاهره، 1383ق؛ جبوری، یحیى، الجاهلیة، بغداد، 1968م؛ دباغ، مصطفى مراد، بلادنا فلسطین، بیروت، 1393ق / 1973م؛ زیدان، جرجی، المؤلفات الكاملة، بیروت، 1982م؛ سمعانی، عبدالكریم، الانساب، حیدرآباد دكن، 1963م؛ طبری، تاریخ؛ عاقل، نبیه، «فلسطین من الفتح العربی الاسلامی الی اواسط القرن الرابع الهجری»، موسوعة خاص، ج 2؛ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، 1970م؛ قطب، اسحاق یعقوب، «التركیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی»، موسوعة خاص، ج 1؛ قلقشندی، احمد، صبح الاعشی، به كوشش محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، 1987م؛ همو، نهایةالارب، بیروت، 1984م؛ مسعودی، علی، التنبیه و الاشراف، به كوشش عبدالله اسماعیل صاوی، بغداد، 1938م؛ مفضل ضبی، محمد، المفضلیات، به كوشش احمد محمد شاكر و عبدالسلام هارون، قاهره، 1942م؛ مقریزی، احمد، البیان و الاعراب عما بارض مصر من الاعراب، به كوشش عبدالمجید عابدین، اسكندریه، دارالمعرفة الجامعیه؛ واقدی، محمد، المغازی، به كوشش مارسدن جونز؛ یعقوبی، احمد، «البلدان»، همراه الاعلاق النفیسة ابن رسته، به كوشش دخویه، لیدن، 1891م؛ نیز:. EI2
پروین قدسی‌زاد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید