بلوی، ابومحمد
مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی
یکشنبه 1 تیر 1399
https://cgie.org.ir/fa/article/228969/بلوی،-ابومحمد
چهارشنبه 12 اردیبهشت 1403
چاپ شده
12
بَلَوی، ابومحمد عبدالله بن محمد مدینی (زنده در 330ق / 942م)، مورخ، محدث و فقیه مصری. از سرگذشت او اطلاع چندانی در دست نیست. ابنندیم نخستین کسی است که از بلوی یاد کرده است (ص 243؛ نیز نک : .(EI2 از عنوان او پیداست که اصلاً از قبیلۀ بَلی (یکی از شاخه‌های بنی‌قضاعه از اعراب قحطانی) بوده است (نک : سمعانی، 1 / 395؛ حازمی، 27). بی‌شک آنچه موجب شهرت بلوی به عنوان مورخی معتبر شده، تألیف کتاب سیرة احمد بن طولون است (کردعلی، کنوز...، 170) که یکی از بهترین منابع دربارۀ دوره‌ای از دولت طولونی به شمار می‌رود. از برخی قرائن و شواهد موجود در این کتاب برمی‌آید که بلوی تا پس از 330ق / 942م زنده بوده است (همو، مقدمه، 7). منابع رجالی از بلوی در زمرۀ راویان حدیث یاد کرده‌اند (مثلاً نجاشی، 324؛ ابن حجر، 3 / 338) و اشارۀ منابع شیعی به او، نشان می‌دهد که وی را در زمرۀ محدثان شیعی می‌شمرده‌اند (شیخ طوسی، 194- 195؛ نیز نک : نجاشی، همانجا). با این‌همه، بیشتر رجال‌شناسان شیعی و سنی او را تضعیف کرده، و احادیثش را بی‌اعتبار شمرده‌اند (همانجا؛ تفرشی، 3 / 136؛ ذهبی، 2 / 491). مامقانی بلوی را بی‌تردید امامی دانسته، و آورده‌است که اگر نجاشی او را تضعیف نکرده بود، می‌توانست نامش را در زمرۀ راویان مورد قبول بیاورد (2 / 207). آثار متعددی به بلوی نسبت داده‌اند (نک : ابن ندیم، ابن حجر، نیز کردعلی، کنوز، همانجاها) که از آنها جز کتاب سیرة احمد بن طولون چیزی باقی نمانده است. پیش از بلوی ابن دایه هم کتابی در سیرۀ ابن طولون نوشته بوده است که اکنون در دست نیست، ولی بسیاری از گزارشهای آن در کتاب المکافاة همو آمده است. سیرة ابن طولون اثر ابن‌دایه که اگر موجود بود، به سبب اشتمال بر روایات عینی ارزش بسیاری داشت، مهم‌ترین منبع بلوی نیز بوده است و باید گفت: این اثر بلوی به دلیل فقدان کتاب ابن دایه، اهمیت و اعتبار خاصی یافته است (نک : کردعلی، همان، 171). سیرة احمد بن طولون اثر بلوی مشتمل بر 90 روایت تاریخی است که 50 مورد آن از کتاب ابن‌دایه اخذ شده، و بقیه از مشاهدات خود بلوی است (نک : همانجاها؛ بلوی، 46-47، 60، جم ). این کتاب همچنین به سبب اتخاذ شیوۀ داستانی در نقل حوادث تاریخی، در تاریخ‌نگاری حائز اهمیت است، به ویژه که این اثر پس از مرگ ابن طولون نگاشته شده، و مورخ آزادانه‌تر دربارۀ رفتار و شخصیت ابن طولون سخن گفته است. کتاب بلوی از لحاظ ادبی هم از اهمیت فراوانی برخوردار است (کردعلی، همان، 171-172).
مآخذ
ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، 1330ق؛ ابنندیم، الفهرست؛ بلوی، عبدالله، سیرة احمد بن طولون، به کوشش محمد کردعلی، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه؛ تفرشی، مصطفى، نقد الرجال، قم، 1418ق؛ حازمی، محمد، عجالة المبتدی، به کوشش عبدالله گنون، قاهره، 1384ق / 1965م؛ ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، 1382ق / 1963م؛ سمعانی، عبدالکریم، الانساب، به کوشش عبدالله عمر بارودی، بیروت، 1408ق / 1988م؛ شیخ طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، 1351ش؛ کردعلی، محمد، کنوز الاجداد، دمشق، 1370ق / 1950م؛ همو، مقدمه بر سیرة احمد بن طولون (نک : هم، بلوی)؛ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، 1350ق؛ نجاشی، احمد، رجال، به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم، 1407ق؛ نیز:
EI2.
شادی دایی‌رضایی مقدم
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید