بزنطی

بُزَنْطی‌، یا پُزنتی‌، شهرستان‌ و شهری‌ در شمال‌ غرب‌ استان‌ آدانا، در تركیه‌. بطلمیوس‌ نام‌ آن‌ را پُدانْدُس‌ آورده‌ است‌ (نك‍ : پاولی‌، 1136 XXI(1) / ؛نیز رمزی‌،.(348 این‌ نام‌ به‌ شهر و رود كنار آن‌ اطلاق‌ می‌شد و در متون‌ یونانی‌ به‌ صورتهای‌ پُدزندُس‌، پُدندُس‌ و پُدیزندُس‌ (EI²)،و در آثار اسلامی‌ به‌ شكلهایی‌ چون‌ فذندون‌، بدندن‌ و بدیدون‌ نیز آمده‌ است‌ (مثلاً نك‍ : بلاذری‌، 417؛ ابن‌ قتیبه‌، 291؛ طبری‌، 6 / 439؛ یعقوبی‌، 2 / 469؛ مسعودی‌، 3 / 455؛ خلیفه‌، 1 / 271). 
بزنطی‌ با 772 كمـ2 وسعت‌، تا 1333ش‌ / 1954م‌ بخشی‌ از شهرستان‌ قره‌ عیسالی‌ بود، ولی‌ از آن‌ پس‌ به‌ قضا (شهرستان‌) بدل‌ گشت‌. در 1354ش‌ / 1975م‌، شمار جمعیت‌ شهرستان‌بزنطی‌ 698‘15 نفر بود («دائرۃ‌المعارف‌...»، XXVII / 106) كه در 1376ش‌ / 1997م‌ به‌ 517‘22 نفر افزایش‌ یافت‌ («آمار...»،.(npn.
شهر بزنطی‌ در كرانۀ مسیر وسطای‌ رود چَكیت‌ (شاخه‌ای‌ از رود سیحان‌) واقع‌ است‌. این‌ قسمت‌ از رود چكیت‌ نیز پزنتی‌ نام‌ دارد IA, IX / 578) .( در 1314ش‌ / 1935م‌ جمعیت‌ شهر بزنطی‌ 638 نفر بود، ولی‌ پس از آنكه‌ این‌ شهر به‌ صورت‌ مركز شهرستان‌ درآمد، جمعیت‌ آن‌ فزونی گرفت‌ و در 1339ش‌ / 1960م‌ به‌ 473‘2 نفر (همان‌، IX / 579 )و در 1997م‌ به‌ 590‘9 نفر رسید («آمار»، .(npn. 

تاریخ

در تابستان‌ 89ق‌ / 708م‌ عباس‌ بن‌ ولید در ناحیۀ بدندون‌ (بزنطی‌) با رومیان‌ جنگید (طبری‌، همانجا). در 192ق‌ / 808م‌ در این‌ ناحیه‌ مبادلۀ اسیران‌ میان‌ مسلمانان‌ و رومیان‌ صورت‌ گرفت‌ (همو، 8 / 340). در 218ق‌ / 833م‌ مأمون‌ خلیفۀ عباسی‌ از طرسوس‌ به‌ سرزمین‌ روم‌ رفت‌ و در بزنطی‌ اقامت‌ گزید، اما سخت‌ بیمار شد و در همانجا درگذشت‌ (همو، 8 / 646 -650؛ یعقوبی‌، همانجا). در 223ق‌ / 838م‌ معتصم‌ در جریان‌ جنگ‌ با رومیان‌ به‌ تنگۀ بزنطی‌ رسید و سپاهیان خود را از تنگه گذراند (طبری‌، 9 / 75). در 264ق‌ / 878م‌ عبدالله‌ بن‌ رشید كه‌ با لشكریان‌ خویش‌ از شام‌ به‌ روم‌ آمد و از بزنطی‌ عازم‌ پیكار با رومیان‌ شد، بطریقهای‌ سلوكیه‌، قَذیذیه‌، قُرّه‌، كوكب‌ و خَرشَنه‌ با یكدیگر متحد شدند و با او به‌ پیكار برخاستند. عبدالله‌ بن‌ رشید در پیكار توفیق‌ نیافت‌ و اسیر شد (همو، 9 / 533 -534). 
در جریان‌ جنگهای‌ صلیبی‌ به‌ گذر سپاهیان‌ از دره بوثنتروت (بدندرون‌ و بوترنتوم‌) اشاره‌ شده‌ است‌IA) ،همانجا). لودویگ‌ فن‌راوتر كه‌ در سدۀ 10ق‌ / 16م‌ به‌ شهر قدس‌ سفر كرده‌ بود، از شهری‌ با نام‌ پوشتزشی‌ نام‌ برده‌ است‌ كه‌ ظاهراً همان‌ بزنطی‌ است‌ (همانجا). در دوران‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌، راه‌آهن‌ بغداد تا بزنطی‌ امتداد یافت‌. هنگامی‌ كه‌ سپاهیان‌ فرانسه‌، آدانا را اشغال‌ كرده بودند، بزنطی به‌ عنوان پایگاه‌ مبارزه‌ با نیروهای‌ بیگانه‌ اهمیت‌ پیدا كرد (همانجا). 

مآخذ

ابن‌ قتیبه‌، عبدالله‌، المعارف‌، به‌ كوشش‌ ثروت‌ عكاشه‌، قاهره‌، 1960م‌؛ بلاذری‌، احمد، فتوح‌ البلدان‌، به‌ كوشش‌ عبدالله‌ انیس‌ طباع‌ و عمر انیس‌ طباع‌، بیروت‌، 1407ق‌ / 1987م‌؛ خلیفة بن‌ خیاط، تاریخ‌، به‌ كوشش‌ سهیل‌ زكار، دمشق‌، 1387ق‌ / 1967م‌؛ طبری‌، تاریخ‌؛ مسعودی‌، علی‌، مروج‌ الذهب‌، به‌ كوشش‌ یوسف‌ اسعد داغر، بیروت‌، 1385ق‌ / 1966م‌؛ یعقوبی‌، احمد، تاریخ‌، بیروت‌، 1379ق‌ / 1960م‌؛ نیز:

«1997 Genel Nufus...» , www.die.gov.tr / TURKISH / SONIST / NUFUS / ilceler. htm; EI² ; IA; Pauly; Ramsay, W. M., The Historical Geography of Asia Minor, Amsterdam, 1962; Turk ansiklopedisi, Ankara, 1978.

عنایت‌الله‌ رضا