بریمی

بُرَیمی‌، واحه‌ای‌ در جنوب‌ شرقی‌ شبه‌ جزیرۂ عربستان‌، در مرز مشترك‌ ابوظبی‌ و عُمان‌ و نیز شهری‌ مهم‌ در این‌ سرزمین‌. این‌ واحه‌ حدود 54 كمـ2 وسعت‌ دارد ((EI² كه‌ میان‌ عمان‌ و ابوظبی‌ تقسیم‌ شده‌ است‌. بخشی‌ كه‌ به‌ ابوظبی‌ تعلق‌ دارد، امروزه‌ العین‌ نامیده‌ می‌شود و یكی‌ از مهم‌ترین‌ مناطق‌ امارات‌ متحدۀ عربی‌ است‌ كه‌ نخستین‌ دانشگاه‌ امارات‌ نیز در آن‌ ساخته‌ شده‌ است‌ (زحلان‌،.(121جمعیت این‌ شهر پس‌ از استقلال‌ امارات‌ متحده عربی‌ رشد چشمگیری‌ داشته‌، چنانكه‌ در 1374ش‌ / 1995م‌ بالغ‌ بر 226 هزار نفر بوده‌ كه‌ در 1381ش‌ / 2002م‌ به‌ 700‘294 نفر رسیده‌ است («فرهنگ‌...»،npn.).
تا پیش‌ از سده‌های‌ 13 و 14ق‌ / 19 و 20م‌ این‌ ناحیه‌ توآم‌ خوانده‌ می‌شد و پس‌ از آن‌، نام‌ بریمی‌ به‌ خود گرفت‌ (ریسو، .(187 در دوره پیش‌ از اسلام‌، توآم‌ ناحیه‌ای‌ شناخته‌ شده‌ بود و به‌ سبب‌ شرایط مناسب‌ محیطی‌ مورد توجه‌ قبایل‌ ازدی‌ واقع‌ شد؛ چنانكه‌ برای‌ اقامت‌، از یمن‌ به‌ آن‌ نواحی‌ مهاجرت‌ می‌كردند (هرد بی‌،.(47توآم‌ بر سر راه‌ حجاز به‌ عمان‌ قرار داشته‌، و در 8ق‌ / 629م‌ عمرو بن‌ عاص‌، فرستادۂ پیامبر(ص‌)، برای‌ دعوت‌ حاكم‌ ایرانی‌ باطنه‌ به‌ اسلام‌، از این‌ ناحیه‌ عبور كرده‌ است‌ (فیلیپس‌، 163).
جغرافی‌نویسان‌ مسلمان‌ در آثار خود از 3 ناحیه‌ به‌ نام‌ توآم‌ در شبه‌ جزیره عربستان‌ نام‌ برده‌اند (نك‍ : یاقوت‌، المشترك‌، 84). یكی‌ از آنها واقع‌ در قسمت‌ ساحلی‌ عمان‌، همان‌ بریمی‌ امروزی‌ است‌ و دیگری‌ در بحرین‌ قرار داشته‌ كه‌ مرواریدهای‌ آن‌ معروف‌ بوده‌ است‌ و معمولاً این‌ دو با یكدیگر خلط می‌شده‌اند (نك‍ : همو، بلدان‌، 1 / 887). 
اطلاعات‌ تاریخی‌ دربارۀ واحۀ بریمی‌ بسیار اندك‌ است‌. در 1034ق‌ / 1625م‌ این‌ واحه‌ در قلمرو سلطان‌نشین‌ عمان‌ بود و والی‌ آنجا از جانب‌ ناصر بن‌ مرشد، سلطان‌ وقت‌ عمان‌، منصوب‌ شده‌ بود (نك‍ : فیلیپس‌، همانجا). در اوایل‌ سدۀ 12ق‌ / 18م‌ گروههایی‌ از قبیله نعیم‌ از یمن‌ و حاشیه‌های‌ جنوبی‌ ربع‌الخالی‌ به‌ بریمی‌ مهاجرت‌ كردند. در 1215ق‌ / 1800م‌ حاكمان‌ سعودی‌ با سپاهی‌ 700 نفری‌ از نجدیان‌، به‌ فرماندهی‌ فردی‌ نوبه‌ای‌ تبار به‌ نام‌ حارق‌، بریمی‌ را به‌ تصرف‌ درآوردند. ایشان‌ پس‌ از تصرف‌ این‌ ناحیه‌، دژی‌ در آنجا ساختند كه‌ خرابه‌های‌ آن‌ تا به‌ امروز باقی‌ است‌. این‌ دژ پایگاهی‌ برای‌ تاخت‌ و تاز بیشتر وهابیان‌ به‌ نواحی‌ داخلی‌ عمان‌ شد (هرد بی‌،48-47؛ فیلیپس‌،.(163-165 در 1286ق‌ / 1869م‌ سلطان‌ مسقط به‌ كمك‌ قبیلۀ نعیم‌، پایگاه‌ وهابیان‌ مستقر در بریمی‌ را به‌ تصرف‌ درآورد و بار دیگر حاكمیت‌ خود را با انتصاب‌ والی‌ در این‌ منطقه‌ تثبیت‌ كرد (هرد بی‌،60).
در اواسط سدۂ 14ق‌ / 20م‌ سعودیها درصدد برآمدند تا طوایف‌ ساكن‌ بریمی‌ را از تابعیت‌ سلطان‌ عمان‌ و حاكم‌ ابوظبی‌ خارج‌ كنند. ایشان‌ با وعده‌ و وعیدهایی‌ آنها را به‌ پذیرفتن‌ تابعیت‌ خود تشویق‌ می‌كردند (فیلیپس‌، .(170 سرانجام‌، سعودیها با استقرار نیروهای‌ نظامی‌ خود در حماسه‌ ــ یكی‌ از منطقه‌های‌ مهم‌ واحۀ بریمی‌ ــ سعی‌ در تصرف‌ آن‌ داشتند. سلطان‌ عمان‌ و امیر ابوظبی‌ كه‌ تا 1331ش‌ / 1952م‌ بر سر حاكمیت خود بر بریمی‌ مناقشه‌ داشتند، برضد سعودیها با یكدیگر متحد شدند و محل‌ استقرار نیروهای‌ آنان‌ را به‌ محاصره خود درآوردند (همو،.(171 دولت‌ انگلستان‌، سلطان‌ عمان‌ و امیر ابوظبی‌ را از توسل‌ به‌ زور بر حذر داشت‌ و پیشنهاد طرح‌ دعوی‌ در دادگاه‌ بین‌المللی‌ را عنوان‌ كرد (گراتس‌،.(17 عمان‌ و ابوظبی‌، انگلستان‌ را به‌ نمایندگی‌ از سوی‌ خود به‌ دادگاه‌ بین‌المللی‌ كه‌ در تیرماه‌ 1333 / ژوئیۀ 1954، برای‌ حل‌ اختلافات‌ ارضی‌ تشكیل‌ شده‌ بود، معرفی‌ كردند؛ اما این‌ دادگاه‌ در سپتامبر 1955 نافرجام‌ ماند و سرانجام‌، بدون‌ در نظر گرفتن‌ ادعای‌ سعودیها، واحه بریمی‌ میان‌ دو كشور عمان‌ و ابوظبی‌ تقسیم‌ شد و 3 روستا از روستاهای‌ آن‌ به‌ عمان‌ و 6 روستای دیگر به ابوظبی واگذار گردید (هاولی‌،191-190 ؛ آنتونی‌، 147-148).

مآخذ

یاقوت‌، بلدان‌؛ همو، المشترك‌، به‌ كوشش‌ ووستنفلد، گوتینگن‌، 1846م‌؛ نیز:

Anthony , J. D., Arab States of the Lower Gulf: People, Politics, Petroleum, Washington, 1975; EI² ; Graz, L., The Omanis Sentinels of the Gulf, London, 1982; Hawley, D., The Trucial States, London, 1970; Heard - Bey, F., From Trucial States to United Arab Emirates, London, 1984; Phillips, W., Oman, Beirut, 1971; Risso, P., Oman & Muscat an Early Modern History, London, 1986; «The World Gazetteer» , www.world-gazetteer.com / fr / fr-ae.htm; Zahlan, R. S., The Making of the Modern Gulf States..., London etc., 1989.

شهرزاد نجفی‌