برهوت

بَرَهوت‌، یا بَلَهوت، نام وادی و چاهی در حضرموت‌ عربستان‌ در شرق‌ عدن‌، نزدیك شهر تریم‌. برهوت یكی از وادیهای‌ هفتگانه حضرموت است‌ (مسعودی‌، التنبیه‌... ، 60، مروج‌ ... ، 3 / 68؛ كحاله‌، 352) كه‌ به‌ سبب‌ كتیبه‌ها و نقاشیها و بقایای‌ مساكن‌ انسانی‌ در آن‌، به‌ نظر می‌رسد كه‌ روزگاری مسكون بوده است‌ (علی‌، 1 / 312). 
در این‌ وادی‌ چاهی‌ مشهور و موسوم‌ به‌ چاه‌ برهوت‌ وجود دارد كه‌ به‌ سبب‌ آب متعفن و سیاهش‌، از پیش‌ از اسلام‌ نزد عربها به‌ بدترین‌ چاهها معروف‌ بود (همانجا؛ سامی‌، 2 / 1303). در عصر اسلامی‌ هم‌ روایات‌ چندی‌ از پیامبراكرم‌ (ص‌) و امام‌ علی‌(ع‌) در این‌ باره‌ كه‌ چاه‌ برهوت‌ موطن‌ ارواح‌ كفار و منافقین‌ و شیاطین‌ است‌، نقل‌ شده‌ (یاقوت‌، 1 / 598؛ مقدسی‌، 1 / 105؛ قزوینی‌، 38)، و نویسندگان‌ دیگر هم به‌ سبب‌ صداهای‌ رعدآسایی‌ كه‌ از آن‌ بیرون‌ می‌آمده‌ است‌، گزارشهای‌ دیگری‌ در تأیید این‌ معنی‌ آورده‌اند (مثلاً نك‍ : یاقوت‌، همانجا؛ عبدالمؤمن‌، 1 / 190؛ قزوینی‌، همانجا؛ ابن‌ عبدالمنعم‌، 86؛ علی‌، 1 / 312). 
گفته‌اند: قبر هود پیامبر(ع‌) نیز در این‌ وادی‌ واقع‌ شده‌ («دائره المعارف‌...»، V / 486؛ مولن‌،389؛ علی‌، همانجا) و به‌همین‌سبب‌، از پیش‌ از اسلام‌ جزو اماكن‌ مقدس‌ به‌ شمار می‌رفته‌ است‌ و تاكنون‌ نیز همه‌ ساله‌ در 11 شعبان‌ مردم‌ به‌ زیارت‌ آنجا می‌شتابند. بنابر برخی‌ شواهد، گویا این‌ چاه‌ دهانه آتشفشانی‌ بوده‌ كه‌ بعداً خاموش‌ شده‌ است‌. اینكه‌ گفته‌اند قبر هود در اینجاست‌ و قوم‌ عاد در همین‌ محل‌ به‌ عذاب‌ الهی‌ دچار شدند، از این‌ احتمال‌ نشأت‌ گرفته است‌ (علی‌، همانجا). در 1931م‌ دو تن‌ از جهانگردان‌ اروپایی‌ وارد این‌ چاه‌ شده‌، به‌ بررسی‌ آن‌ پرداختند و نتایج‌ این‌ بررسی‌ را منتشر كردند. اینان‌ در چاه‌ نشانه‌هایی از وجود انسان‌ یافتند، ولی‌ احتمال‌ آتشفشانی‌ بودن‌ آن‌ را رد كردند (كحاله‌، 352-353). 
از شخصیتهای مهم این منطقه‌،كُلَیب بن اسد برهوتی‌، از صحابه‌ و شاعران‌ حضرموت‌ قابل‌ یاد كرد است‌ (ابن‌ سعد، 1 / 350). 

مآخذ

ابن‌ سعد، محمد، الطبقات‌ الكبرێ‌، بیروت‌، دارصادر؛ ابن‌ عبدالمنعم‌، محمد، الروض‌ المعطار، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بیروت‌، 1975م‌؛ سامی‌، شمس‌الدین‌، قاموس‌ الاعلام‌، استانبول‌، 1306ق‌؛ عبدالمؤمن‌ بن‌ عبدالحق‌، مراصد الاطلاع‌، به‌ كوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، قاهره‌، 1373ق‌ / 1954م‌؛ علی‌، جواد، المفصل‌ فی‌ تاریخ‌ العرب‌ قبل‌ الاسلام‌، بیروت‌، 1976م‌؛ قزوینی‌، زكریا، آثار البلاد، بیروت‌، دارصادر؛ كحاله‌، عمررضا، جغرافیه شبه‌ جزیرۃ العرب‌، به‌ كوشش‌ احمدعلی‌، قاهره‌، 1384ق‌ / 1964م‌؛ مسعودی‌، علی‌، التنبیه‌ و الاشراف‌، به‌ كوشش‌ دخویه‌، لیدن‌، 1892م‌؛ همو، مروج‌ الذهب‌، به‌ كوشش‌ باربیه‌ دومنار و پاوه‌ دوكورتی‌، پاریس‌، 1917م‌؛ مقدسی‌، مطهر، البدء و التاریخ‌، به‌ كوشش‌ كلمان‌ هوار، پاریس‌، 1899م‌؛ یاقوت‌، بلدان‌؛ نیز:

Meulen, D. van der, »A Journey in Hadramaut« , The Moslem World, New York, 1966, vol. XXII; Turkiye diyanet vakfi İslâm ansiklopedisi, Istanbul, 1992.

بهزاد لاهوتی‌