بجیرمی

بُجَیْرَمی، سلمان بن محمدبن عمر (1131-1221ق/ 1719-1806م)، فقیه شافعی مصر. گویا نسب وی به شیخ جمعۀ زیدی از احفاد محمدبن حنیفه می‌رسیده است.
او در روستای بجیرم در غرب مصر متولد شد و درخردسالی به قاهره رفت. خویشاوندش موسى بجیرمی اورا پرواند و به وی قرآن آموخت تا برای طلب علم بایسته گشت. سپس نزد شیخ محمد عَشْماوی برخی از صحاح سته و متون دیگر حدیث، و نیز شماری از شروح منهاج نووی در فقه شافعی را فراگرفت. از دیگر استادانش محمدبن سالم حنفی (د 1118ق/ 1767م)، مصطفى بن محمدبن علی دَیَربی (د 1151ق/ 1738م)، علی بن صَعیدی مالکی (د 1189ق/ 1775م)، محمد بُلَیدی مالکی (د 1176ق/ 1762م) و عطیۀ اُجهوری نامبردارند. همچنین شهاب‌الدین احمدبن عبدالفتاح مُحیری (د 1181ق)، عبدالله بن سلیمان جوهری (د 1201ق/ 1787م) و حسن بن علی مَدابغی (د 1170ق/ 1757م) به وی اجازۀ روایت دادند (جبرتی، 6/ 314؛ مرادی، 4/ 200؛ بیطار، 2/ 694-695). از شاگردان وی یاد نشده، اما به بهره‌وری خلقی بسیار از وی اشاره گردیده است. بجیرمی در اواخر عمر نابینا گشت؛ در مصطیه از قرای نزدیک زادگاهش درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد (جبرتی، بیطار، همانجاها). وی را از اعلمای برجستۀ جامع‌الازهر و هم‌شأن و همدم محمد خُشَنی شافعی از استادان بنام آن جامع دانسته‌اند (‌ﻧﻜ : جبرتی، 6/ 313-.314؛ خفاجی، 1/ 171).
دیدگاههای فقهی بجیرمی، در آثار متأخر شافعی چون اعانة الطالبین و حواشی شِروانی‌ بازتابی وسیع داشته است (‌ﻧﻜ : میاطی، 1/ 2، 50، 57، 65، ﺟﻤ ؛ شروانی، 1/ 7، 8، 11، 14، ﺟﻤ ؛ نووی جاوی، 1/ 290).
از بجیرمی دو اثر در فقه شافعی باقی است:
1. التجرید لنفع العبید، حاشیه‌ای بر شرح منهج الطلّاب قاضی زکریا انصاری در 4 جلد که مشتمل بر دوره‌ای کامل از ابواب فقهی است. وی این کتاب را به درخواست برخی از دوستانش، و برپایۀ حواشیی نگاشته که پیش‌تر بر شرح منهج و حاشیۀ امَلَسی نوشته بوده است (‌ﻧﻜ : 1/ 3). این کتاب در قاهره (1286، 1309 و 1411ق) و سپس در بیروت (1415ق/ 1995م) منتشر شده است.
2. تحفةالحبیب علی شرح الخطیب، که حاشیه‌ای است بر الاقناع فی حل الفاظ ابی شجاع. چنانکه بجیرمی خود گفته است. وی ابتدا برخی از حواشی المنهج را برگزیده، و سپس مطالبی بر آن افزوده است (‌ﻧﻜ : 1/ 7). این کتاب نخست در قاهره (1286 و 1309ق) در 4 جلد و سپس در بیروت (1417ق/ 1996م) در 5 جلد به چاپ رسیده است.

مآخذ

بجیرمی، سلیمان، الجرید لنفع العبید، 1415ق/ 1995م؛ همو، تحفةالحبیب، بیروت، 1417ق/ 1996م؛ بیطار، عبدالرزاق، حلیةالبشر، به کوشش محمدبهجت بیطار، دمشق، 1382ق/ 1963م؛ جبرتی، عبدالرحمان، عجائب الآثار، به کوشش حسن محمدجوهر و دیگران، قاهره، 1386ق/ 1966م؛ خفاجی، محمدعبدالمنعم، الازهر فی الف عام، بیروت، عالم الکتب، دمیاطی، ابوبکر، اعانة الطالبین، بیروت، درالفکر، شروانی، عبدالحمید، حواشی، بیروت، دارالفکر؛ مرادی، محمد، سلک الدر، بیروت، 1408ق/ 1988م؛ نووی جاوی، محمد، نهایةالزین، بیروت، دارالفکر.

سیمین محقق