بجنور

بِجْنور، شهر و ناحیه‌ای در شمال غربی ایالت اوتارپرداش در شمال هند که بخشی از جمعیت آن مسلمانند.
شهر بجنورد در °29 و ´22 عرض شمالی و °78 و ´8 طول شرقی قرار گرفته، و مرکز ناحیه‌ای به همین نام است. طبق آمار 1971م/ 1350ش این شهر 313´43 نفر جمعیت داشت («مجله....»، VIII/ 201؛ ندوی، 9؛ بریتانیکا، II/ 14). وسعت ناحیۀ بجنور 833‘4 کـﻤ 2 و طبق آمار 1990م/ 1369ش جمعیت آن 000‘100‘2 نفر بوده است. ناحیۀ بجنور دارای تولیدات متنوع کشاورزی ازجمله نیشکر، برنج و ذرت است و از مراکز مهم تولیدات شیمیایی و دارویی هند به شمار می‌رود. بزرگ‌ترین شهرهای ناحیۀ بجنور، نجیب‌آباد و ناگیناست («اطلس...»، 174، 170، 161-160، 156، 135؛ موکرجی، 220؛ بریتانیکا، همانجا).
آگاهی درستی از پشینیۀ تاریخی بجنور در دست نیست. طبق افسانه‌ای، پایه‌گذار شهر بجنور یکی از پادشاهان اساطیری هند به نام وِنا بوده است. نخستین بار در زمان التتمش (ﻫ م)، بجنور به تصرف مسلمان درآمد. در 801ق/ 1399م امیر تیمور گورکانی (ﺣﻜ 771-807ق/ 1369-1404م) بجنور را غارت، و کشتار بسیار کرد (منهاج سراج، 1/ 487؛ «مجله»، VIII/ 194-195).
در مآخذ اسلامی هند تا دورۀ اکبرشاه (ﺣﻜ 963-1014ق/ 1556-1605م) نام شهر بجنور ذکر نشده است. در این دوره بجنور یکی از «پرگنه»های «سرکار» سامبهال «صوبۀ» دهلی بود. بجنور پس از ضعف حکومت مرکزی هند، از پایگاههای قدرت حکمرانان افغان تبار روهیله گردید و شهر نجیب‌آباد در ناحیۀ بجنور به دست نجیب‌خان پی‌افکنده شد (همانجا؛ ابوالفضل، 1/ 370، 522). بجنور پس از ضعف حکومت روهیله در اختبار نوابان اوده (ﻫ م) قرار گرفت و در 1801م به حکومت استعماری انگلیس واگذار گردید (بریتانیکا، همانجا؛ «مجله»، VIII/ 195). بجنور از پایگاههای شورش 1857م بر ضد حکومت انگلیس بود و خارجیان شهر با یاری سید احمدخان از درگیری نجات یافتند (‌ﻧﻜ : خان، سراسر کتاب؛ رضوی، II/ 372-373). 
آثاری برجای مانده از بوداییان خرابه‌های مقبرۀ نجیب‌الدوله در شهر نجیب‌آباد از آثار کهن ناحیۀ بجنور است («مجله»، همانجا).

مآخذ

ابوالفضل علامی، آیین اکبری، به کوشش بلوخمان، کلکته، 1872م؛ منهاج سراج، عثمان، طبقات ناصری، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، 1342ش؛ ندوی، معین‌الدین، معجم‌الامکنة، حیدرآباددکن، 1353ق؛ نیز:

An Atlas of india, Delhi, 1990; Britannica, 1978; The Imperial Gazetteer of india, New Delhi, 1981; Khanmm, S. A., History of the Bijonr Rebellion, Delhi, 1982; Mukerji, A. B., «The Muslim Population of Uttar Pradesh, India», Islamic Culture, Hydereabad, 1973; vol. XLVII, no. 1;Rizvi, A. A., A Socio-Intellectual History of the Isnāʾ Asharī shīʾīs in India, Canberra, 1986.
مجید سمیعی