بالی

بالی، یا باله، ایالتی در جنوب اتیوپی (حبشه). این ناحیه از شمال غربی به ایالت آروسی، از شمال شرق به ایالت هررج و از جنوب غربی به ایالت سیدامو محدود است وقسمتهای پست جنوب شرقی آن با سومالی هم‌مرز است (ﻧﮑ: بریتانیکا، ماکرو، VI/ 1001، نقشه). بالی با وسعتی بیش از 000‘124 ﻛﻤ 2، پس از هررج، وسیع‌ترین ایالت اتیوپی به‌شمار می‌رود و در °20 و´6 عرض شمالی و°30 و´41 طول شرقی قرار دارد (همان، VI/ 1000, 1002). این ایالت از آب و هوایی معتدل و زمینی حاصل‌خیز برخوردار است. رود شِبِلی، بالی را از ایالتهای آروسی و هررج جدا می‌سازد. همچنین رود وِبِی که در ناحیۀ مرکزی آن جریان دارد و نیز رود گِناله که مرز میان بالی و سیدامو را تشکیل می‌دهد، از مهم‌ترین رودهای آن هستند. این رودها پس از عبور از سومالی به اقیانوس هند می‌ریزد («دائرةالمعارف...»، V/ 18؛ بریتانیکا، ماکرو، VI/ 1001؛ نیز ﻧﮑ: ابن فضل‌الله، I/ 18). گوبا بزرگ‌ترین شهر بالی، و باتو بلندترین قلۀ آن است که در 307‘4 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. جمعیت بالی در 1984م/ 1363ش بیش از یک میلیون نفر برآورد شده بود (بریتانیکا، همانجا).
نام بالی نخستین‌بار در سدۀ 8ق/ 14م، در نوشته‌های عامده صیون پادشاه حبشه (ﺣﻜ 712-743ق/ 1312-1342م) ذکر شده است که در آن روزگار بالی بخشی از قلمرو او به شمار می‌رفت (EI2). جغرافی‌دانان مسلمان نیز در همان سده به بیان اوصاف آن پرداختند. به گفتۀ ابن فضل‌الله عمری طولانی این سرزمین در 20 روز و عرض آن را در 6 روز پیموده می‌شد. حکمرانان بالی که همگی خراجگذار سلطان حبشه بودند، بیش از 18هزار سواره نظام و شمار فراوانی پیاده‌نظام در اختیار داشتند. معاملات تجاری در آنجا به جای استفاده از سکه‌های رایج طلاو نقره، به صورت پایاپای انجام می‌شد (همانجا).
گویا آیین اسلام در سدۀ 7ق/ 13م به این منطقه راه یافت (ﻧﮑ: عارف، 78-79). منابع موجود، گسترش و وراج اسلام را به شیخ حسین نسبت داده‌اند که آرامگاه وی در بالی از احترام فراوانی برخوردار است. همه‌ساله بیش از 100هزار نفر، از اطراف و اکناف با پای پیاده به زیارت مدفن شیخ حسین می‌آیند که از این راه سود سرشاری به دست می‌آید (کوک، 476-477).
مسلمانان این منطقه به مذهب حنفی گرایش دارند (ابن‌فضل‌الله، همانجا). بیشتر ساکنان بالی را گالاییها (قوم گالا) تشکیل می‌دهند. 50٪ جمعیت گالا مسلمان هستند و بقیه نیز تحت نفوذ اسلام قرار دارند (ﻧﮑ: کوک، 438).
در سدۀ 10ق/ 16م احمد بن ابراهیم، سلطان حبشه به بالی تاخت و آنجا را به تصرف خویش درآورد. از آن پس بالی پیوسته صحنۀ کشمکشهای داخلی و عرصۀ تاخت و تاز حکمرانان محلی گشت که با تلاش احمد و زمامداران وقت مقاومت آنان را در هم شکسته می‌شد (عرب فقیه، 287-296). بالی تا 1542م همچنان تابع پادشاهی حبشه بود و سرانجام به دست عباس (حاکم‌بالی)، استقلال خود را بازیافت. در سده‌های معاصر این منطقه شاهد وقوع جنبشهای جدایی‌طلب بود که عدم استقرار حکومتی مقتدر، حاکمیت امپراتوری مستبد و سیطرۀ فئودالخای نیمه مستقل را عامل آشفتگی اوضاع سیاسی دانسته‌اند (بریتانیکا، میکرو، I/ 756، مارکو، EI2; VI/ 1004).

مآخذ

عارف، ممتاز، الاحباش بین مأرب واکسوم، بیروت، 1975م؛ عرب فقیه، احمد، تحفة الزمان (فتوح الحبشه)، به کوشش فهیم محمد شلتوت، قاهره، 1974م؛ کوک، ژ. م.، مسلمانان افریقا، ترجمۀ اسدالله علوی، مشهد، 1373ش؛ نیز: 

Baritannica, 1978; EI2; ibon faḍl alahal-ʿomarī, masāiik el abṣār, tr. Gaudefroy – demombyness, paris, 1927; türkiye diynet vikfı İslan ansiklopedisi, istanbulm 1992.
عزت ملاابراهیمی