بالی

بالی، جزیره‌ای در بخش شرقی اندونزی که به سبب آداب و سنن بومی ساکنانش شهرت جهانی دارد و از ارزش والای جهانگردی بهره‌مند است.
بالی جزیره‌ای است مستطیلی شکل به ابعاد حدود 13 کمـ از مشرق به مغرب و 56 کمـ از شمال به جنوب (خانجی، 2/ 121) با مساحتی برای 633‘5 کمـ2 ( اندونزی، 254) که در 7/ 1 کیلومتری مشرق جاوه واقع شده، و محمود است از شمال به دریای جاوه، از مشرق به تنگۀ لُمبُک، از جنوب به اقیانوس هند و از مغرب به تنگۀ بالی که آن را از جاوه جدا ساخته است. این جزیره بین °8 و ´3 تا °8 و ´52 عرض جنوبی و °112 و ´6 تا °113 و ´20 طول شرقی واقع شده است (سامی، 2/ 1218). اندونزی به علت گستردگی شرقی ـ غربیِ جزایر متعددش دارای 3 وقت رسمی است (ﻧﮑ: ﻫ د، اندونزی) و بالی در بخش وقت مرکزی این کشور قرار دارد که 8 ساعت جلوتر از وقت گرینوچ است (اندونزی، 11). بالی یکی از جزایر سوند کوچک و مهم‌ترین آنهاست که همه آتشفشانی و کوهستانیند.
یک سلسله مرتفعات آتشفشانی سراسر جزیرۀ بالی را از مشرق به مغرب در برگفته است و آن را به دو قسمت مشخص تقسیم می‌کند که نیمۀ شمال شرقی آن کوهستانی، و نیمۀ جنوب غربی آن مسطح و هموار است. در قسمت کوهستانی قلل آتشفشانی چندی وجود دارد که مرتفع‌ترین آنها گونوگ آگونگ به ارتفاع 142‘3متر از سطح دریاست (بریتانیکا) و از دیگر قلل آن می‌توان باتور؛ باتوکا و مِربوک را نام برد. نیمۀ غربیِ جنوب غربی از رسوبات همین کوهها تشکیل شده است که خاکهای آتشفشانی بسیار حاصل‌خیز جزیره را به‌وجود آوره‌اند. در فاصلۀ بین مرتفعات شمالی و دریای جنوب رودهای متعددی به موازت یکدیگر قرار دارند که اهم آنها عبارتند از آیونگ، اوندا، سَنگ سَنگ و سَباح. در این جزیره دریاچه‌های آب شیرین چندی نیز وجود دارد که باتور، بویان، برَتان و تم‌بلنگان از آن جمله‌اند. 
آب و هوای بالی استوایی معتدل، و باران سالانۀ آن از500‘1 تا 000‘2 میلی‌متر است که در تابستان می‌بارد و زمستانهای آن خشک و بی‌باران است. آب و هوای بالی مانند دیگر جزایر اندونزی تحت تأثیر بادهای موسمی قرار دارد که زمستانهای خشک و بی‌باران آن همزمان با بادهای موسمی جنوب شرقی است (همانجا؛ EI1).
آب و هوای معتدل، باران فراوان و خاکهای اتشفشانی بسیار متعدد یکی از غنی‌ترین پوششهای گیاهی منطقه را در این جزیره به وجود آورده است که از نظر نوع آن را حدفاصل بین تیره‌های آسیایی و بخش استرالیایی جزایر اندونزی تشخیص داده‌اند (همانجا).
مهم‌ترین محصولات کشاورزی جزیرۀ بالی برنج است که خوراک غالب اهالی را تشکیل می‌دهد. محصولات کشاورزی غذایی دیگر آن از نوع ریشه‌ایهاست (همانجا). از جمله فرآورده‌های کشاورزی دیگری که بیشتر جنبۀ صادراتی دارد، می‌توان نارگیل، بادام زمینی، قهوه، کائوچو، قرنفل؛ نیل و انواع میوه‌های استوایی را نام برد. قهوۀ بالی از بهترین انواع است که در دامنه‌های آتشفشانی شمالی به دست می‌آید (هارد جونو، 181).
جمعیت بالی که در 1971م/ 1350ش بالغ بر 000‘120‘2 نفر بوده (بریتانیکا)، در 1993م/ 1372ش به 000‘856‘2 نفر رسیده است که تراکمی برابر 507 نفر در کمـ 2 داشته است (اندونزی، 254).
بومیان بالی ازلحاظ زبان، خط و ادبیات با ساکنان شرق جاوه ارتباط و شباهت نزدیک دارند (EI1)، ولی بخش عمدۀ چمعیت جزیره را مهاجران خارجی تشکیل می‌دهد که در بخش ساحلی چینیها و مسلمانان را شامل می‌گردد. چند قرن قبل از این، مردمان بالی از زن و مرد از طریق ازدواج با مهاجران درآمیختنند و به دین حنیف اسلام درآمدند و اکنون فرزندان آنان در روستاهای داخلی جزیره زندگی مرفه و موفقیت‌آمیزی دارند. علاوه بر این اختلاط، شماری از بومیان اصلی بالی برای رهایی از قوانین وسنن دشوار طبقاتی به اسلام روی آورده‌اند، ولی به هر روی، مسلمانان بخش نسبتاً اندکی از جمعیت جزیره را تشکیل می‌دهند که شمار آنان رو به تزاید است، با اینهمه، بسیاری از مردم بالی دربرابر اسلام مقاومت به خرج داده، میراث ادبی و مذهبی را که در جاوه با اشاعۀ اسلام متحول شده- اما هرگز محو نشده بود- زنده نگاه داشته‌اند (ریکلفسن، 85). اکثر جمعیت بالی را پیرون آیین هندو تشکیل می‌دهد که در جامعۀ آن اختلاف طبقاتی شدید ــ اما نه به شدت هندوستان ــ حکمفرماست و 10/ 9  جمیت به طبقۀ سودرا، یا پست تعلق دارند. ترکیب فعلی جمعیت بالی چنین است: مسلمانان 22/ 5٪؛ پرتستان 58٪؛ کاتولیم 47/ 0٪؛ هندو 18/ 93٪؛ بودایی 55/ 0٪ (اندونزی، 254).
بالی با وسعت کم از جزایر پرجمعیت اندونزی است و به همین سبب جزو نقاطی است که دولت در نظر دارد بهشی از جمعیت آن را به جزایر کم‌جمعیت‌تر مانند سوماترا، سولاوزی و کالیمانتان منتقل سازد (اندونزی، 17).
بیشتر مردم بالی در روستاهایی زندگی ‌می‌کنند که هریک از آنها دارای یک معبد و یک میدان برای مراسم سنتی و یک بازار عمومی برای مبادلات بازرگانی است. خانواده‌ها در فضای محصور با دیوارهای ضخیم سنگی زندگی می‌کنند (بریتانیکا).
مهم‌ترین شهر بالی دِنپا پایتخت جزیره است. ازجمله شهرهای مهم دیگر اینها را می‌توان نام برد: سینگاراجا، کلونک کونک (مرکز منبت‌کاری و جواهرسازی)، گیانجار (که بازار معروفی دارد) و اویود (که در دامنۀ کوهستان واقع است و مناظر زیبایی دارد).
اهالی باله علاقۀ مفرطی به موسیقی، شعر، رقص، آواز، جشن و شادی و نیز صنایع مستظرفه و بازیهای شرط بندی دارند و نویسندگان بالی را گوهر استوا و بهشت معرفی کرده‌اند و این تعریفها به مناسبت شکوه و زیبایی مناظر طبیعی و زندگی آرام و هنری مردم آنجاست (وحید، 33-34) و مجموع این عوامل، جزیرۀ بالی را به صورت یکی از تماشاگاههای اندونزی درآورده است که از نظر جهانگردی در صدر فهرست دیدنیهای آن کشور قرار دارد. در 1972م کانون جهانگردی بالی به وسیلۀ دولت ایجاد شد و تاکنون مهمان‌سراها و تسهیلات فراوانی برای جلب جهانگردان به وجود آورده است («راهنما...»، 173). 
از نظر تاریخی نام بالی در تواریخ چینی مربوط به سالهای 647 و 992م دیده می‌شود. بعد از آن، هب صورت بخشی از سلطنت بزرگ هندی مشوق جاوه به نام ماجاپاهت که در 1518م مغلوب مسلمانان گردید، از این جزیره یاد شده است. در آن زمان گروهی از هندوها به جزیرۀ بالی پناهنده شدند وشاهزادۀ آنها استقلال خود را اعلام کرد و این استقلال تا قرن12ق/ 18م که وی مغلوب هندیها شد، در بالی پابرجا بود (EI1).
سلیمان مهری از مؤلفان و جغرفی‌نویسان اسلامی سدۀ 10ق/ 16م در اثر خود المنهاج‌الفاخر که به 7 باب تقسیم شده، خط عرض بندرهای موجود بر سواحل معمور و مشهور را تعیین می‌کند و از جزایر بزرگ و آباد و فاصلۀ بلاد عرب با شاحل هند غربی و فاصلۀ شرق افریقا و بندرهای سوماترا، جاوه و بالی بحث کرده، و مطالبی دربارۀ این جزیره نوشته است (کراچوفسکی، 566). هندیها نخستین‌بار در 1597م به بالی راه یافتند و کمپانی هند شرقی در قرن 16م طرف معاملۀ آنها قرار گرفت، ولی تسلط کامل هندیها بر جزیرۀ بالی در 1908م صوزت پذیرفت. در هنگام جنگ جهانی دوم ژاپنیها به سبب اهمیت سوق‌الجیشی بالی آن را اشغال کردند و تا فوریۀ 1942م آن را در تصرف داشتند. در آن تاریخ بالی دوباره به اشغال هندیهل درآمد، تا اینکه در 1945م/ 1324ش اندونزی به استقلال نهایی رسید. از مشخصات عمدۀ بالی در سالهای اخیر تعلق خاص آنان به استقلال اندونزی و ادامۀ جنگهای پارتیزانی با هلندیها بعد از اعلام استقلال در 1945م بود («اندونزی کنونی»، 111).

ماخذ

اندونزی، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، تهران، 1372ش؛ خانجی، محمدامین، منجم الممران، قارهره، 1325ق/ 1907م؛ ریکلفس، م.، تاریخ جدید اندونزی، ترجمۀ عبدالعظیم هاشمی‌نیک، تهران، 1370ش؛ سامی، شمس‌الدین، قاموس الاعلام، استانبول، 1306ش؛ وحید مازندرانی، غ.، سرزمین هزاران جزیره، تهران، 1345ش؛ نیز:

Britannica; EI1;Hardjono, J., Indonesia, Land and People, Djakarta, 1971; Indonesia 1977, Department of Information, Djakarta; Indonesia Handbook 1977, Department of Information, Djakrta; Indonesia Now, Ministry of information, Djakarta; Krachkovskiĭ, I. Yu., «Arabskaya geograficheskaya literatura», Izbraaie sochineniya, Moscow/ Leningrad, 1957; vol. IV.
محمدحسن گنجی