احمد رومی

اَحْمَدِ رومی (زنده در 761ق/ 1360م)، فرزند محمود بن عبدالغفار صدیقی، از استادان نامدار خوشنویسی اقلام ستّه.

قاضی احمد او را «استاد خط و نادر زمان و اعجوبۀ دوران» دانسته که «صاف‌تر و نازک‌تر از خواجه یاقوت» می‌نوشته است و «پسر خود را می‌گفته جهدی کن که اگر همچو من ننویسی مثل آن غلامک یعنی یاقوت بنویسی» (ص 23). همو خوشنویس نامدار پیر یحیی جمالی صوفی را نیز شاگرد احمد رومی به‌شمار آورده است (همانجا). در منابع متقدم چون مقدمۀ مرقع بهرام میرزا (نک‍ : دوست محمد، 12) و «رساله‌ای در تاریخ خط و نقاشی» (قطب‌الدین، 669)، اشاره‌ای به این دو مطلب اخیر دیده نمی‌شود. سمت استادی او بر یحیى جمالی حتى در گلستان هنر ترجمۀ مینورسکی (خوشنویسان و نقاشان) نیز دیده نمی‌شود. پیداست که این نسبت از افزوده‌های نسخه‌ای است که اساس چاپ فارسی کتاب قرار گرفته است، زیرا مآخذ کهن‌تر یاد شده و هر دو چاپ 
کتاب گلستان هنر بر شاگردی یحیی نزد مبارکشاه زرین قلم صراحت دارند. از سویی دوران فعالیت هنری یحیی از روزگار امیر چوپان نویان (مق‍ 728ق، نک‍ : دایرةالمعارف فارسی) تا 752ق که کتیبۀ «خدا خانۀ» مسجد جامع عتیق شیراز را نوشته (مصطفوی، 247)، ادامه داشته است (نک‍ : قاضی احمد، همانجا؛ بیانی، احوال...، 4/ 223-224)، در حالی که تنها اثر تاریخدار احمد رومی در 761ق و در نهایت قدرت دست و قلم، کتابت شده و نشانه‌ای از پیری کاتب در آن مشاهده نمی‌شود (همو، فهرست...، 4، 5، 35). این شواهد نشان از تقدم زمان فعالیت هنری یحیی جمالی بر احمد رومی دارد. برخی از تذکره‌نویسان نیز او را در شمار خوشنویسان کتابخانۀ بایسنقر میرزای تیموری (802-837ق) نام برده‌اند و این خطا نیز از نوشتۀ مصطفی عالی (ص 24) آغاز شده و دیگران را دچار لغزش کرده است (نک‍ : حبیب اصفهانی، 58؛ مستقیم‌زاده، 93؛ حبیبی، 610؛ هوار، 98).
 
آثـار: از احمد رومی تنها دو اثر شناخته شده در دست است: 1. نسخه‌ای از نثراللآلی منسوب به علی بن ابی‌طالب(ع) به قلم ثلث جلی و نسخ و رقاع کتابت عالی با رقم و تاریخ احمد بن محمود بن عبدالغفار صدیقی، شنبه چهارم جمادی‌الاول 761، در کتابخانۀ سلطنتی سابق تهران (بیانی، فهرست، همانجا)؛ 2. قطعه‌ای از یک مرقع به اقلام ثلث و ریحان و رقاع دو دانگ جلی ممتاز و نسخ کتابت عالی با رقم احمد الرومی در توپکاپی سرای استانبول موجود است (همو، احوال، 4/ 14).

مآخذ

بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، به کوشش حسین محبوبی اردکانی، تهران، 1358ش؛ همو، فهرست نمونۀ خطوط خوش کتابخانۀ شاهنشاهی ایران، تهران، 1329ش؛ حبیب اصفهانی، خط و خطاطان، قسطنطنیه، 1305ق؛ حبیبی، عبدالحی، هنر عهد تیموریان، تهران، 1355ش؛ دایرةالمعارف فارسی؛ دوست محمد، حالات هنروران، به کوشش محمد عبدالله جغتایی، لاهور، 1936م؛ عالی، مصطفی، مناقب هنروران، استانبول، 1926م؛ قاضی احمد قمی، گلستان هنر، به کوشش احمد سهیلی خوانساری، تهران، 1352ش؛ قطب‌الدین محمد قصه‌خوان، «رساله‌ای در تاریخ خط و نقاشی»، سخن، 1346ش، شم‍ 6-7؛ مستقیم‌زاده، سلیمان، تحفۀ خطاطین، استانبول، 1928م؛ مصطفوی، محمدتقی، اقلیم پارس، تهران، 1343ش؛ نیز:

Huart, C., Les calligraphes et les miniaturistes de l’Orient musulman, Paris, 1908. 
محمدحسن سمسار