ابوشعیب هروی

اَبوشُعِیبِ هَرَوی، صالح بن محمد، از شاعران دورۀ سامانی و از معاصران رودكی. دربارۀ زندگانی ابوشعیب، اشاراتی بسیار اندك در تذكره‌ها باقی است. عوفی وی را در شمار نخستین شعرای عصر سامانی دانسته (2 / 5) و هدایت، زمان او را در اواخر حیات رودكی قرار داده است (1 / 139). واحدی گوید كه عنصری (د 431 ق / 1039 م) دورۀ ابوشعیب را درك كرده و ابوشعیب هم دورۀ رودكی را (ص 18). پس دوران حیات او را باید پیش از وفات رودكی (329 ق) و در دوران جوانی عنصری قرار داد. می‌توان احتمال داد كه وی در حدود سال 310 ق ولادت یافته و پیش از 390 ق (پایان دورۀ سامانیان) درگذشته است.
از اشعار ابوشعیب ابیات اندكی بر جای مانده كه در كتب تذكره و طبقات پراكنده است. اسدی طوسی (ص 93-94) و نخجوانی (ص 47، 99، 174، 257) در توضیح معانی برخی از واژه‌ها به اشعار ابوشعیب به عنوان شواهد شعری، استناد كرده‌اند و ژیلبر لازار اشعار پراكندۀ وی را گرد آورده است (2 / 129-131).
منوچهری دامغانی در قصیده‌ای (و شاید در دو قصیده) ابوشعیب را در ردیف دیگر شعرای معروف سدۀ 4 ق مانند رودكی، ابوسلیك، شهید بلخی و ... شمرده است (ص 73، 140) و ابوالحسن محمد بن ظفر علوی نیشابوری (د 403 ق / 1012 م) نیز در بیتی از اشعار خود، به «فارسیات» ابوشعیب، ‌اشاره دارد (نك‍ : ثعالبی، 4 / 421-422). از این اشاره‌ها چنین برمی‌آید كه اشعار ابوشعیب در سدۀ 5 ق حداقل در خراسان از شهرت برخوردار بوده است. اشعار بازمانده از وی گرچه بسیار نیست، اما ویژگیهای شعر سدۀ 4 ق از جمله تشبیهات حسی، در آنها فراوان به چشم می‌خورد، ‌مانند: بهشتی روی،.لاله‌خد، بنفشه عارض و ... . 

مآخذ

اسدی طوسی، احمد بن علی، لغت فرس، ‌به كوشش فتح‌الله مجتبائی و علی‌اشرف صادقی، تهران، 1365 ش؛ اوحدی بلیانی، تقی‌الدین، عرفات العاشقین، نسخۀ خطی كتابخانۀ ملك، شم‍ ‍5324؛ ثعالبی، عبدالملك بن محمد، یتیمة الدهر، به كوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، 1377 ق؛ عوفی، محمد، لباب الالباب، به كوشش ادوارد براون، لیدن، 1906 م؛ لازار، ژیلبر، اشعار پراكندۀ قدیم‌ترین شعرای فارسی زبان، تهران، 1341 ش؛ منوچهری دامغانی، دیوان، به كوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، 1363 ش؛ نخجوانی، محمد بن هندوشاه، صحاح الفرس، به كوشش عبدالعلی طاعتی، تهران، 1355 ش؛ هدایت، رضاقلی خان، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، 1336 ش.

علی میرانصاری (بته‌كن)