ابوالسعادات اصفهانی

اَبوالسَّعاداتِ اِصْفَهانی، اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد زنده در 635 ق / 1238 م)، عالم و نویسندۀ امامی. از جزئیات زندگی وی آگاهی چندانی در دست نیست؛ حتی تاریخ مرگش نیز مورد اختلاف است. برخی از متأخرین، سال درگذشت او را 635 (امین، 3 / 297) و یا حدود 640 ق (بغدادی، 1 / 336) نوشته‌اند كه در منابع كهن‌تر بدان اشاره‌ای نشده است. تنها ابن طاووس در الیقین (ص 79) و فلاح السائل (ص 15) یادآور شده كه وی در صفر 635 به بغداد آمده و در همان ایام ابن طاووس از وی بهره برده است. از استادان او ابوالفرج علی پسر قطب‌الدین راوندی (ابن‌طاووس، همانجاها) و از شاگردانش بجز ابن طاووس، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن‌میثم بحرانی (حرعاملی، 2 / 33) را می‌شناسیم. ازجمله آثاری كه برای ابوالسعادات برشمرده‌اند، مجمع البحرین و مطلع السعادتین یا مجمع البحرین فی جمع المواعظ و الحكم المستخرجة من بحری النبوة و الامامة است كه آقابزرگ (2 / 278، 20 / 22) یاد كرده و می‌تواند با مطلع الصباحتین و مجمع الفصاحتین یكی باشد. عنوان اخیر تألیف و تلخیصی بوده است از دو كتاب الشهاب قاضی قضاعی شامل سخنان پیامبر (ص) و نهج‌البلاغۀ حضرت علی (ع) كه افندی (1 / 82) از آن سخن گفته است (نیز نک‍ : امین، 3 / 297- 298). از دیگر آثار او باید توجیه السؤالات فی حل الاشكالات؛ الفائق علی الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین؛ فضیلة الحسین و فضله و شكایته و مصیبته و قتله (ع)؛ منبع الدالائل (جامع الدلائل) و مجمع الفضائل را نام برد (ابن طاووس، الطرائف، 138؛ حرعاملی، 2 / 32-33؛ افندی، امین، همانجاها).
تنها اثر بازماندۀ ابوالسعادات كتاب رشح الولاء فی شرح دعاء صنمی قریش است كه نسخۀ خطی آن در كتابخانۀ ملك تهران به شمارۀ (3)612 نگهداری می‌شود (ملك، 6 / 63).

مآخذ

 آقابزرگ، الذیعة؛ ابن طاووس، علی بن موسی، الطرائف، قم، 1400 ق؛ همو، فلاح السائل، تهران، 1382 ق؛ همو، الیقین، نجف، 1369 ق / 1950 م؛ افندی اصفهانی، عبدالله ریاض، العلماء، به كوشش احمد حسینی، قم، 1401 ق؛ امین، محسن، اعیان الشیعة، بیروت، 1403 ق؛ بغدادی، ایضاح؛ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، به كوشش احمد حسینی، بغداد، 1385 ق؛ ملك، خطی.

بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث