ایاس بن معاویه

اِیاسِ بْنِ مُعاویه، ابو واثله (د 122 ق/ 740م)، قاضی و محدث مشهور بصره. وی از تیرۀ بنی مُزَن از قبیلۀ مُضَری بنی خزیمه بود. نیای او، ایاس بن هلال را از صحابه، و پدرش معاویة بن قره را از بزرگان بصره به شمار آورده‌اند (بلاذری، 11/ 337؛ ابن قتیبه، 467؛ مزی، 3/ 407). 
وی نخستین سالهای زندگی را با سماع حدیث آغاز كرد و از پدرش و نیز انس بن مالك و سعید بن مسیب حدیث شنید (بخاری، 1(1)/ 398) و كسانی چون محمد بن عجلان، شعبة بن حجاج و حماد بن سلمه از وی استمـاع حدیث كردند (نک‍ : مزی، 3/ 407- 408). منابع وی را ثقه دانسته‌اند (نک‍ : ابن سعد، 7/ 234؛ ابن حبان، 4/ 35). 
ایاس در دورۀ خلافت عمر بن عبدالعزیز (99-101 ق) به مقام قضا دست یافت، اما در این منصب چندان پایدار نماند (خلیفه، 2/ 467؛ طبری، 6/ 554؛ ذهبی، 45). اندكی بعد، در زمان ولایت ابن‌هبیره (ه‍ م) بر عراق منصب حسبه بر واسط را پذیرفت (بلاذری، 11/ 338) و احتمالاً تا پایان زندگی، بر این منصب ماند (همو، 11/ 346). 

مآخذ

ابن حبان، محمد، الثقات، حیدرآباد دكن، 1398 ق/ 1978 م؛ ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبرى، بیروت، دارصادر؛ ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به كوشش ثروت عكاشه، قاهره، 1960 م؛ بخاری، محمد، التاریخ الكبیر، حیدرآباد دكن، 1402 ق/ 1982 م؛بلاذری،احمد، انساب الاشراف، به كوشش سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، 1417 ق/ 1996 م؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ، به كوشش سهیل زكار، دمشق، 1968 م؛ ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، حوادث 121-140 ق، به كوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، 1408 ق/ 1988 م؛ طبری، تاریخ؛ مزی، یوسف، تهذیب الكمال، به كوشش بشار عواد معروف، بیروت، 1405 ق/ 1985 م. 

حسن یوسفی اشكوری