انفاق

اِنْفاق، واژه‌ای قرآنی، به معنی صرف كردن مال در مصارف نیكوكارانه. انفاق در قرآن كریم به عنوان یكی از پایه‌های اصلی عمل صالح، و یكی از ویژگیهای مؤمنان مورد تأكید قرار گرفته است. با آنک‍ه اغلب مفسران متأخر به این عمل بیشتر از منظر توزیع ثروت و كاستن محرومیتهای اقتصادی نگریسته‌اند، اما در قرآن كریم بعد تربیتی انفاق بیش از هر چیز مورد توجه قرار گرفته، و از این حیث مكمل ایمان دانسته شده است. 
بخش مهمی از تعالیم قرآنی در باب انفاق مربوط به آیاتی است كه در آنها تصویری از انسان هدایت یافته ارائه شده است. به عنوان نمونه، می‌توان به سرآغاز سورۀ بقره اشاره كرد كه در آن، ایمان به عالم غیب، برپای داشتن نماز و انفاق از آنچه خداوند روزی كرده است، ویژگیهای اصلی اهل تقوا شناخته شده‌اند (بقره/ 2/ 2-3). در آیات دیگری نیز انفاق در ردیف ایمان به عقاید بنیادی دینی، یا اعمالی چون نماز جای گرفته است (مثلاً نساء/ 4/ 39؛ فاطر/ 35/ 29). 
مطابق برخی آیات قرآنی، انفاق وسیله‌ای برای راه یافتن به كمال انسانی و تقرب به خداوند است، چنانک‍ه گفته شده است اگر كسی به انگیزۀ طلب «وجه الله» و رضای الٰهی انفاق كند، از ارزش و بهرۀ مضاعف آن برخوردار خواهد شد (نک‍ : بقره/ 2/ 265، 272؛ توبه/ 9/ 99). در تأكید بر همین جنبه از انفاق، در آیه‌ای از سورۀ آل عمران (3/ 92) آمده است كه انسان تنها با انفاق از آنچه دوست دارد، به «بِرّ» (ه‍ م) نائل خواهد شد. 
از آنجا كه در فرهنگ قرآنی، ارتقاء شخصیت معنوی انسان، غایت اصلی انفاق شمرده می‌شود، آنچه به این عمل معنا می‌بخشد، نیت است و بنابراین، هرگونه انفاقی برپایۀ ریا، بی‌ارزش دانسته شده است (نک‍ : بقره/ 2/ 264). بر همین مبناست كه حتى افرادی با توان اقتصادی محدود از دعوت الٰهی به انفاق مستثنى نگشته‌اند و امر الٰهی بر آن قرار گرفته است كه حتى كسانی كه با تنگدستی روبه‌رو شده‌اند، از آنچه خداوند روزی ایشان ساخته است، در حد وسع خود انفاق كنند. 
دعوت قرآن كریم به انفاق، با این هشدار همراه است كه اگر كسانی به اندوختن سیم و زر اشتغال ورزند و از انفاق غفلت كنند، «عذابی دردناك» آنان را فراخواهد گرفت (توبه/ 9/ 34). با اینهمه، در آیاتی از قرآن كریم زیاده‌روی در انفاق نیز مورد نکوهش قرار گرفته، و رعایت اعتدال توصیه شده است (اسراء/ 17/ 29؛ فرقان/ 25/ 67). 
با شكل‌گیری دانش فقه در دو سدۀ نخست اسلامی و با سامان یافتن مقرراتی برای گونه‌هایی خاص از انفاق، برخی از گونه‌های صرف كردن مال در راه خداوند از نظر فقهی واجب شناخته شد و آنچه در چارچوب مقررات فقهی جای نگرفته بود، در زمرۀ دستورهای اخلاقی ــ و عمومـاً متفـاوت با احكام الزام‌آور ــ به شمار آمد. در میراث مكتوب اسلامی در طی یك و نیم هزاره، مبحث انفاق همواره با همین عنوان یا با عناوینی چون برّ و صدقات در آثار اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است. در فقه اسلامی، به طور عمده در بحث زكات و خمس، و نیز در ذیل عناوین محدودتری چون فدیه، كفاره و نذر به این موضوع پرداخته شده است. 

مأخذ

قرآن كریم. 

بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث