تذروی ابهری

تَذَرْویِ اَبْهَری، از شاعران پارسی‌گوی شبه قارۀ هند در سدۀ 10ق / 16م. موطن اصلی او ابهر است، ولی گروهی وی را از قزوین می‌دانند (احمدعلی، 404؛ آذر، 229).
تذروی از بستگان مولانا نرگسی ابهری (د 938ق / 1532م)، محتسب هرات بود (شفیق، 55؛ آذر، همانجا). وی در جوانی به سیاحت روی آورد. نخست به عثمانی سفر کرد و در آنجا به خدمت سلطان عثمانی رسید و در پناه خواندگار و فرزندان وی، مدتی روزگار گذراند (رازی، 3 / 194؛ گلچین معانی، 1 / 209)؛ سپس در دورۀ فرمانروایی بیرام‌خان (د 968ق / 1561م)، از پیشکاران اوایل حکومت اکبرشاه، از عثمانی به هند رفت و از مقربان درگاه وی شد (گوپاموی، 125؛ شفیق، 55 -56). تذروی در جنگ دامن کوه، به دست شمس‌الدین، خان اعظم اتکه، اسیر شد و مدتی بعد آزاد گردید و موردتوجه خاص و عنایات او قرار گرفت (همو، 56).
تذروی در جمادی‌الاول 975 / نوامبر 1567 به دست گروهی از دزدان کشته شد. وی را در خانه‌اش در آگره به خاک سپردند (همانجا). تذروی در سرودن غزل و مثنوی تبحر داشت (نفیسی، 1 / 541؛ گلچین معانی، همانجا). وی دیوانی داشته که ظاهراً مفقود شده است (آذر، همانجا)؛ از او دو مثنوی باقی است: یکی به نام «حسن یوسف» که تذروی آن را به نام سامی یوسف محمدخان، پسرخان اعظم اتکه سروده (نفیسی، همانجا) و دیگری، مثنوی در جواب «ده نامۀ» ابن عماد (د 800ق / 1398م) است که آن را به نام اعظم‌خان گوگلتاش، سروده است (رازی، نفیسی، همانجاها).

مآخذ 

آذر بیگدلی، لطفعلی‌، آتشکده، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، 1337ش؛ احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، 1968م؛ رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، 1340ش؛ شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، به کوشش محمداکبرالدین صدیقی، کراچی، 1977م؛ گلچین معانی، احمد، کاروان هند، تهران، 1369ش؛ گوپاموی، محمدقدرت‌الله، نتایج الافکار، بمبئی، 1336ش؛ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران، 1344ش.

  پریسا سنجابی