اجهوری

اُجْهوری، ابوالارشاد نورالدین علی بن محمد بن عبدالرحمن (975-1066 ق / 1567-1656 م)، فقیه و محدث مصری كه در زمان خود پیشوای مالكیان مشرق بود (كتانی، 2 / 783). اصل او از قریۀ اُجهور از توابع قلیوبیه در شمال قاهره بود (نک‍ : سخاوی، 11 / 182؛ محبی، 3 / 157).
از مشایخ او می‌توان به سراج‌الدین عمر بن الجای از شاگردان سیوطی، بدرالدین حسن كرخی، شمس‌الدین رملی، محمد بن سلامۀ‌ بنوفری، بدرالدین ابن‌یحیی قرافی و نورالدین علی بن ابی بكر قرافی اشاره كرد. شهاب‌الدین عجمی، از شاگردان اجهوری، نام 30 تن از شیوخ وی را در مشیخۀ خود ذكر كرده است (همانجا؛ كتانی، 2 / 783-784؛ مخلوف، 303). از شاگردان او همچنین می‌توان شمس‌الدین بابلی، نورالدین شبراملسی و ابراهیم شبرخیتی را ذكر كرد (محبی، 3 / 157- 158؛ كتانی، 2 / 783؛ برای اطلاع از شاگردان دیگر او، نک‍ : مخلوف، 303-304). نام وی در سلسله‌های روایی متـأخر بسیـار به چشم می‌خورد (مثلاً نک‍ : كتانی، 1 / 115، 117، 121، جم‍‌ ). 
اجهوری اندكی پیش از درگذشت بر اثر اختلاف با یكی از شاگردان خود، مورد تعرض وی قرار گرفت و نابینا شد (محبی، 3 / 158).
از اجهوری آثار متعددی بر جای مانده كه نسخ خطی آنها در كتابخانه‌های مختلف جهان موجود است. اهم این آثار رساله‌هایی است مختصر دربارۀ‌ مسائل گوناگون فقهی، برخی منظومه‌های دینی و حاشیه‌هایی بر آثار پیشینیان. بعضی از تألیفات او اینهاست: 1. فضائل شهر رمضان، كه سروده‌ای دربارۀ ماه رمضان است و در 1277 ق در قاهره به چاپ سنگی رسیده و در 1298 ق در همانجا تجدید چاپ شده است؛ 2. الاجوبة المحررة لاسئلة البررة، كه نسخه‌ای از آن در دارالكتب مصر موجود است (خدیویه، 3 / 153)؛ 3. احكام الخنثی، اثری است منظوم كه نسخه‌ای از آن در كتابخانۀ ‌سلطنتی برلین ( آلوارت، شم‍ 5001) نگهداری می‌شود؛ 4- 9. حاشیه‌ای بر شرح ناصرالدین لقانی بر خطبۀ‌ مختصر خلیل؛ حاشیه‌ای بر نزهة النظر بتوضیح نخبة الفكر تألیف ابن حجر عسقلانی؛ رسالة فی فضل یوم عاشوراء؛ رسالة فی لیلة النصف من شعبان؛ الزهرات الوردیة فی الفتاوی الاجهوریة؛ مناسك الحج و العمرة. نسخ خطی شش اثر اخیر در كتابخانۀ ‌ازهریه و دیگر كتابخانه‌ها یافت می‌شود (نک‍ : ازهریه، 1 / 335، 2 / 319، 347، 408، 3 / 691-692)؛ 10. النور الوهاج فی الكلام علی الاسراء و المعراج. از نسخ متعدد آن در كتابخانه‌های مختلف می‌توان به نسخۀ‌ برلین (نک‍ : آلوارت، شم‍ 2610) اشاره كرد.
نسخه‌های خطی آثار اجهوری را در بسیاری از كتابخانه‌های جهان به خصوص در مصر می‌توان یافت (نک‍ : خدیویه،1 / 237، جم‍ ؛ سید، 1 / 384، جم‍ ؛ GAL, II / 413-414; GAL, S, II / 437). 

مآخذ

 ازهریه، فهرست؛ خدیویه، فهرست؛ سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع، بیروت، مكتبة الحیاة؛ سید، خطی؛ كتانی، عبدالحی بن عبدالكبیر، فهرس الفهارس و الاثبات، به كوشش احسان عباس، بیروت، 1402 ق / 1982 م؛ محبی، محمد امین، خلاصة الاثر، قاهره، 1284 ق؛ مخلوف، محمد بن محمد، شجرة النور ‌الزكیة، بیروت، 1350 ق؛ نیز:

Ahlwardt; GAL; GAL, S.

مهدی سلماسی