ابوالولید بن حزم

اَبوالوَلْیدِ بْنِ حَزْم، محمد بن یحیی، شاعر اندلسی سدۀ 6 ق / 12 م. در منابع تنها به مجموعه‌ای از اشعار او اشاره شده است و بیشتر این اشعار نیز در دو كتاب، یعنی مطمح الانفس فتح بن خاقان و ذخیرۀ ابن بسام گرد آمده است. منابع دیگر، جز بخشی از روایات ابن‌بسام (2(1) / 598) چیزی در بر ندارند (نك‍‌ : ابن سعید، 1 / 239؛ ابن فضل الله، 11 / 434؛ ابن شاكر، 4 / 53). در جایی از وی با لقب «وزیر» یاد شده (مقری، 3 / 553) و بی‌گمان این لقب از همان القاب رایجی بوده كه به اشخاص سرشناس اندلس می‌دادند و بر شغلی دلالت نداشته است. 
ابوالولید پسر عم ابوبكر محمد بن مذحج و ابوالحكم عمرو بن مذحج بود (ابن سعید، 1 / 238- 239) و با آنان و نیز عدۀ ‌دیگری از بزرگان زمان خود چون ابوالعلاء وزیر و ابن هرمز مكاتبات شعری داشته است ( فتح ابن خاقان، 32-34؛ ابن‌بسام، 2(1) / 223، 595-596، 610-612). اشعار مندرج در این نامه‌ها، ‌شامل انبوهی مضامین گله و عتاب است و از همین جا است كه ابن بسام (2(1) / 598) شعر او را در این باب بهترین سروده‌ها دانسته است. برخی از شعرهای او در ستایش پاكدامنی و تقواست و شاعر گویی به راستی پای‌بند این فضیلت بوده است، زیرا در قطعه‌ای نسبتاً زیبا كه فتح بن خاقان (ص 33) نقل كرده و در آن صحنۀ دیدار عاشقانۀ شبانگاهی ترسیم شده است، ملاحظه می‌شود كه عاشق، با آنكه معشوق را در دسترس خویش می‌دیده، باز از سر تقید به پاكدامنی و بزرگ منشی، دست به هیچ گونه گناه نیالوده است. 
از مجموعۀ اشعار او 236 بیت به طور پراكنده در آثار فتح بن خاقان (ص 32-34)، ابن بسام (2(1) / 599-615، جم‍‌ )، ابن فضل‌الله عمر (11 / 432- 438) و دیگران آمده است. 

مآخذ

ابن بسام شنترینی، علی، الذخیرة فی محاسن اهل الجزیرة، به كوشش احسان عباس، بیروت، 1399 ق / 1979 م؛ ابن سعید مغربی، علی، المغرب فی حلی المغرب، به كوشش شوقی ضیف، قاهره، 1953 م؛ ابن شاكر كتبی، محمد، فوات الوفیات، به كوشش احسان عباس، بیروت، 1974 م؛ ابن فضل الله عمری، احمد، مسالك الابصار، نسخۀ عكسی موجود در كتابخانۀ مركز؛ فتح بن خاقان، مطمح الانفس و مسرح التأنس، قسطنطنیه، 1302 ق؛ مقری، احمد، نفح الطیب،‌ به كوشش احسان عباس، بیروت، 1968 ‌م. 

رضوان مسّاح