ابوعمرو دمشقی

اَبوعَمْرِو دِمَشْقی (د 320 ق / 932 م)، عارف و متکلم. نام و نسب او معلوم نیست و آگاهی ما دربارۀ وی محدود است به برخی اقوال صوفیانه که از طریق او نقل شده است. از نسبت وی پیداست که در دمشق نشو و نما یافته و سرانجام در زمرۀ بزرگ‌ترین مشایخ شام درآمده است (سلمی، طبقات، 277؛ نیز نک‍ : انصاری، 328). وی از بزرگانی چون ابن جلاء و حارث محاسبی گفته‌هایی نقل کرده است (سلمی، همان، 177، «جوامع»، 1 / 365). از راویان سخنان او می‌توان به ابوبکر رازی (همو، طبقات، 277- 279؛ ابونعیم، 10 / 346)، ابوالخیر دیلمی (سلمی، همان، 279) و عبدالله ‌بن محمد دمشقی (همو، «جوامع»، 1 / 384) اشاره کرد. 
ابوعمرو با مشایخی چون ابن جلاء، اصحاب ذوالنون مصری، ابوالحسن بوشنجی، ابن خفیف (ﻫ م) و ابوالحسن علی‌ بن بندار صیرفی مصاحبت داشت (همو، طبقات، 277، 458، 462، 501؛ قشیری، 399). ابن تغری بردی وی را فقیه نیز دانسته است (3 / 235). سخنانی که از ابوعمرو نقل شده است، در موضوعات گوناگون صوفیانه است، همچون مخالفت با هوای نفس، کتمان کرامات، خوف، رضا، خواطر و روح (نک‍‍ : سلمی، «جوامع»، همانجا، طبقات، 277- 279؛ شعرانی، 1 / 101؛ ابونعیم، همانجا؛ مستملی، 3 / 1265؛ قشیری، 126، 196؛ هجویری، 43؛ روزبهان، شرح، 231، مشرب، 11؛ انصاری، همانجا). گفته‌اند که وی کتابی در رد کسانی که قائل به قدم ارواح بوده‌اند، داشته است (نک‍ : سلمی، همان، 277؛ انصاری، شعرانی، همانجاها؛ روزبهان، شرح، 39). 

مآخذ

ابن تغری بردی، النجوم؛ ابونعیم، احمد، حلیة الاولیاء، بیروت، 1387 ق / 1967 م؛ انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، 1362 ش؛ روزبهان بقلی، شرح شطحیات، به کوشش هانری کربن، تهران، 1344 ش؛ همو، مشرب الارواح، به کوشش نظیف محرم خواجه، استانبول، 1973 م؛ سلمی، محمد، «جوامع آداب الصوفیة»، همراه مجموعۀ آثار ابوعبدالرحمن سلمی، محمد، به کوشش نصرالله پورجوادی، تهران، 1369 ش؛ همو، طبقات الصوفیة، به کوشش نورالدین شریبه، حلب، 1406 ق / 1986 م؛ شعرانی، عبدالوهاب، الطبقات الکبری، قاهره، 1374 ق / 1954 م؛ قشیری، عبدالکریم، الرسالة القشیریة، به کوشش معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت، 1408 ق / 1988 م؛ مستملی، اسماعیل، شرح التعرف لمذهب التصوف، به کوشش محمد روشن، تهران، 1366 ش؛ هجویری، علی، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، 1926 م. 

فریبا شکوهی