حاذقه هروی

حاذِقۀ هَرَوی، بانوی شاعر معاصر افغانی. نام او کشور، و تخلصش حاذقه بود. وی در 25 محرم 1340ق / 28 سپتامبر 1921م در هرات به دنیا آمد (هدایت، 1 / 362؛ شاه‌حسینی، 418؛ مهاجر، 699؛ مشیرسلیمی، 3 / 106). حاذقه از 7 سالگی به دبستان رفت و پس از گذراندن دورۀ ابتدایی، تحصیلات خود را همچنان ادامه داد و هم‌زمان نزد پدرش، محمدعثمان که از دوستداران هنر و ادبیات بود، زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی را آموخت (همو، نیز شاه‌حسینی، همانجاها).
حاذقه افزون بر آشنایی با فقه، اصول و حدیث، در سرودن شعر نیز ذوق و استعداد فراوان داشت و به زبانهای پشتو و فارسی شعر می‌سرود. اشعار اخلاقی و میهن‌دوستانه را به استادی می‌سرود و چندین جایزه بدان سبب دریافت کرد. بیشتر سروده‌های وی در روزنامه‌های اتفاق اسلام و هرات چاپ شده است (شاه‌حسینی، مشیرسلیمی، همانجاها؛ دانشنامه ... ، 3 / 308).
حاذقه همچنین در مشاعره ماهر بود و نخستین‌بار، به‌عنوان یک زن، با شایق هروی، ادیب معاصر هرات و رئیس انجمن ادبی آن شهر به مشاعره پرداخت (مشیرسلیمی، مهاجر، همانجاها). نمونۀ اشعار حاذقه و مشاعرۀ او با شایق هروی را مشیرسلیمی (3 / 107-112)، میرشاهی (ص 253) و شاه‌حسینی (ص 419-421) ضبط کرده‌اند.

آثـار

حاذقه آثار بسیاری به نثر و نظم نگاشته است که برخی از آنها به زبانهای فارسی و پشتو در روزنامه‌های اتفاق اسلام و هرات چاپ شده است (مهاجر، همانجا؛ مشیرسلیمی، 3 / 106). از جمله آثار او اینها ست: 1. اصول آزادی نسوان؛ 2. برگ سبز؛ 3. حیات سوزان؛ 4. قصایدی در استقبال از دیوان پروین اعتصامی، که به صورت دیوانی مستقل تدوین کرده است؛ 5. کلیات نظم و نثر؛ 6. مهد آرین (در تاریخ هرات از دورۀ تیموریان تا عصر حاضر شامل 4 بخش)؛ 7. همکاری ملت (همانجا؛ شاه‌حسینی، 418؛ مهاجر، همانجا؛ میرشاهی، 252؛ پنبتو ... ، 5 / 4659).
سال وفات حاذقه در منابع موجود، انعکاسی نیافته، ولی محل درگذشت او در زادگاهش، هرات بوده است (شاه‌حسینی، میرشاهی، همانجاها).

مآخذ

پنبتوآریانا دائرةالمعارف، کابل، 1354ش / 1976م؛ دانشنامۀ ادب فارسی، به کوشش حسن انوشه، تهران، 1381ش؛ شاه‌حسینی، مهری، زنان شاعر پارسی‌گوی هفت شهر عشق، تهران، 1383ش؛ مشیرسلیمی، علی‌اکبر، زنان سخنور، تهران، 1337ش؛ مهاجر، نجف‌علی، فرهنگنامۀ زنان پارسی‌گو، تهران، 1384ش؛ میرشاهی، مسعود، شعر زنان افغانستان، تهران، 1383ش؛ هدایت، محمود، گلزار جاویدان، تهران، 1353ش.

صغرى دودانگه