تصنیف، تخلص...

تَصْنیف، تخلص دو شاعر پارسی‌گوی ایرانی در سده‌های 10 و 11ق/ 17 و 18م:

1. تصنیف (تصنیفی) خوانساری

شاعر و هنرمند سدۀ 10ق، از اهالی خوانسار (آذر، 3/ 1048). صاحبان تذکره‌ها از وی تنها دو رباعی نقل کرده‌اند (نک‍ ‍: همانجا؛ رازی، 2/ 488؛ خوشگو، 1/ 9) که او در یکی از آنها خود را خواننده، شاعر، مُصنِّف و نقاش معرفی می‌کند و در دیگری به آلات موسیقی اشاره می‌نماید (همانجاها). او از فن موسیقی بهره‌ای وافر داشته (آذر، همانجا)، و به همین سبب، تصنیفی تخلص می‌کرده است (علی‌حسن‌خان، 86؛ آقابزرگ، 9(1)/ 172). آقابزرگ نام وی را در ردیف شاعران صاحب دیوان ذکر کرده است (همانجا).

2. تصنیف اصفهانی

حاجی ابوطالب، شاعر سدۀ 11ق. وی از معاصران شاه سلیمان صفوی (سل‍‍ 1077-1105ق) بود و به تجارت اشتغال داشت (واله، 150؛ نیز صبا، 155) و ظاهراً به همین سبب او را حاجی ابوطالب تاجر نیز گفته‌اند (خیام‌پور، 187). او سفری به هندوستان کرد (واله، همانجا؛ عبدالغنی‌، 32؛ آقابزرگ، همانجا). از وی تنها چند بیت در تذکره‌ها آمده است (واله، صبا، همانجاها).

مآخذ

آذربیگدلی، لطفعلی‌، آتشکده، به کوشش حسن سادات ناصری، تهران، 1336ش؛ آقابزرگ، الذریعة؛ خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، نسخۀ عکسی موجود در کتابخانۀ مرکز؛ خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، تهران، 1368ش؛ رازی، امین‌احمد، هفت‌اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، 1340ش؛ صبا، محمدمظفرحسین، تذکرۀ روز روشن، به کوشش رکن‌زادۀ آدمیت، تهران، 1343ش؛ عبدالغنی، محمد، تذکرة الشعرا، به کوشش محمد مقتدا‌ شروانی، علیگره، 1916م؛ علی‌ حسن‌خان، صبح گلشن، به کوشش محمدعبدالمجید، کلکته،1295ق؛ واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعرا، نسخۀ عکسی موجود در کتابخانۀ مرکز.

اسدالله معظمی گودرزی