ابن مغلس

اِبْنِ مُغَلِّس، ابوالحسن عبدالله بن احمد بن محمد بغدادی (د 4 جمادی‌الثانی 324ق / 29 آوريل 936م)، فقيه ظاهری. از جزئيات زندگی او اطلاعی در دست نيست. به گفتۀ ابن نديم (ص 272) وی رياست ظاهريان را در زمان خود برعهده داشت و طالبان علم از ديگر بلاد به قصد استفاده از او به بغداد می‌آمدند. ابن مغلس نزد ابوبكر محمد بن داوود فرزند پيشوای مذهب ظاهری درس خواند و پيرو اين مذهب شد. وی همچنين از جدش محمد بن مغلس، علی بن داوود قنطری، ابوقلابه رقاشی، عبدالله بن احمد بن حنبل و ديگران حديث فراگرفت. از شاگردان او می‌توان از ابوالحسن حيدرة بن عمر زندرودی و علی بن محمد بغدادی نام برد (ابواسحاق شيرازی، 150). برخی نيز چون ابوالمفضل شيبانی از او روايت كرده‌اند (ذهبی، 15 / 77؛ قس: خطيب، 9 / 385). ابن مغلس در انتشار مذهب ظاهری نقشی اساسی داشته است (خطيب، همانجا)، و به گفتۀ ابواسحاق شيرازی (همانجا) مذهب ظاهری از طريق شاگرد او ابوالحسن حيدره در بغداد گسترش يافته است. ابن حزم گاه برخی نظرات او را نقل كرده است (مثلاً نك‍ : 4 / 609). وی پس از شصت‌و‌اندی سال (نك‍ : ذهبی، 15 / 78) در اثر سكته درگذشت (صولی، 83).
ابن مغلس تأليفاتی در فقه ظاهری داشته كه اثری از آنها بر جای نمانده است؛ از آن جمله است احكام القرآن، كتاب الطلاق، كتاب الولاء و الموضح كه اثر اخير به گفتۀ ابواسحاق شيرازی (همانجا) كتابی مهم پيرامون مختصر مزنی بوده است (نك‍ : ابن نديم، همانجا؛ ذهبی، 15 / 77).
علی بن عبدالعزيز بن محمد دولابی كتابی بنام الرد علی ابن المغلس نوشته است (ابن نديم، 292).

مآخذ

 ابن حزم، علی، الاحكام، بيروت، 1407ق / 1987م؛ ابن نديم، الفهرست؛ ابواسحاق شيرازی، طبقات الفقهاء، بغداد، 1356ق؛ خطيب بغدادی، احمدبن علی، تاريخ بغداد، قاهره، 1349ق؛ ذهبی، محمدبن احمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و ابراهيم زيبق، بيروت، 1404ق / 1984م؛ صولی، محمدبن یحیی، اخبار الراضی بالله، به كوشش هيورث دن، قاهره، 1935م. 

محمدهادی مؤذن جامی