ابن مسعود، ابوالفضائل

اِبْنِ مَسعود، ابوالفضائل حسام‌الدين احمد بن علی، مصنف كتاب مراح الارواح در علم صرف. از زندگی وی اطلاعی در دست نيست. سيوطی (1 / 347) نيز صريحاً به اين امر اشاره كرده است. ولی به قرينۀ شروحی كه بر كتاب وی نوشته‌اند، می‌توان حدس زد كه او در سدۀ 7ق می زيسته و نظر مدرس (8 / 205) كه او را از علمای قرن 8 يا اوايل قرن 9ق دانسته‌اند، نادرست است. ابن مسعود شهرت خود را مديون تنها اثر موجودش كتاب مراح الارواح است كه مورد توجه و اقبال بوده و به صورت كتاب درسی درآمده است. طاش كوپری‌زاده كه خود مختصر كتاب مراح را به عنوان يك متن آموزشی فراگرفته ( الشقائق، 553) آن را برای آغاز كار مبتديان در علم صرف، مفيد وصف كرده است (همو، مفتاح، 1 / 120). اين اثر بارها در ايران، تركيه و لبنان به صورت مستقل يا همراه برخی شروح آن به چاپ رسيده است. برای نمونه می‌توان به چاپ استانبول در 1404ق / 1984م اشاره كرد. از ديگر چاپهای كتاب می‌توان از چاپ بولاق (1244، 1282ق)، هند (1267ق) و تهران (1274، 1280ق) نام برد.
مشهورترين شروحی كه بر اين اثر نگاشته شده، عبارت است از: 1. مَلاحُ الاَرواح، از بدرالدين عينی؛ 2. فتح الفتاح فی شرح المراح، از تاج‌الدين عبدالوهاب بن ابراهيم شافعی (د 655ق)؛ 3. شرح شمس الدين احمد مشهور به «ديكقوز»؛ 4. الافتتاح، از حسن پاشا (برای ديگر شروح، نک‍ : حاجی خليفه، 2 / 1651؛ طاش كوپری‌زاده، الشقائق النعمانية، 32، 211، 213؛ GAL, S, II / 14).

مآخذ

 حاجی خليفه، كشف؛ زركلی، اعلام؛ سيوطی، بغية الوعاة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره، 1384ق / 1964م؛ طاش كوپری زاده، احمدبن مصطفی، الشقائق النعمانية، به كوشش احمد صبحی فرات، استانبول، 1405ق / 1985م؛ همو، مفتاح السعادة، حيدرآباد دكن، 1328ق؛ مدرس، محمدعلی، ريحانة الادب، تبريز، 1346ش؛ نيز:

GAL, S.

ناهید ظفری