ابن مجبر

اِبْنِ مُجْبَر، ابوبكر يحيی بن عبدالجليل بن عبدالرحمن بن مجبر فِهری (ح 535- 588ق / 1141-1192م)، شاعر اوايل عصر موحدون در اندلس و مغرب. در برخی منابع نام او را «ابن مجير» ضبط كرده‌اند كه بی‌گمان تصحيف است (نك‍ : ابن خطيب، 4 / 418؛ حاجی خليفه، 768؛ ابن عماد، 4 / 295؛ زركلی، 8 / 152؛ امين، 2 / 48). او اهل بَلِّش مالقه بود (صفوان، 51)، در مرسيه پرورش يافت و همانجا ادب آموخت و آنگاه در اشبيليه مسكن گزيد (ابن ابار، 2 / 725). تا 567ق كه ابن مردنيش بر مرسيه حكم می‌راند، او ظاهراً از مديحه‌سرايان وی بود (ابن خطيب، 4 / 419؛ مقری، 3 / 238). چـون يوسف بن عبدالـمؤمن موحدی (د 580ق) به مرسيـه لشكر كشيد و آن شهر را فتح كرد (567ق)، ابن مجبر به دربار او پيوست و در زمرۀ مديحه‌سرايان وی درآمد (ابن خطيب، مقری، همانجاها). از 580ق كه ابويوسف يعقوب بن يوسف موحدی (منصور) به قدرت رسيد، ابن مجبر در خدمت او بود و بيشتر اشعار وی را نيز مدح منصور تشكيل می‌دهد (ابن خلكان، 7 / 13؛ نيز نک‍ : صفوان، 53-54؛ ابن عذاری، 3 / 179؛ ابن شاكر، 4 / 275-277؛ حميری، 201، 479؛ قس: نيكل، 327). مرگ وی، شب عيد قربان در مراكش و در 53 سالگی روی داد (ضبی، 493؛ ذهبی، 21 / 215؛ ابن شاكر، 4 / 275). از جمله شاگردان و راويان نامدار او می‌توان از ابوعلی شلوبين نام برد (ابن خطيب، 4 / 421).
ابن مجبر شاعری بزرگ و پيشرو شاعران زمان خود بود (ضبی، ابن ابار، همانجاها؛ ابن خطيب، 4 / 419؛ مقری، همانجا)، تا آنجا كه او را «بحتری اندلس» لقب داده‌اند (ابن سعيد، 200؛ نيز درمورد تمجيد منصور از او، نك‍ : ابن خطيب، 4 / 419-420؛ مقری، همانجا). با اينهمه ديوان او كه در 2 جلد (ضبی، 494) و شامل بيش از 400،7 یا 400،9 بيت بوده (ابن خطيب، 4 / 419؛ مقری، همانجا)، اكنون در دست نيست، گرچه قطعاتی از اشعار او را كه بيشتر در مدح حكام و امرای بنی عبدالمؤمن است، می‌توان در مآخذ يافت (نك‍ : صفوان، 51-57؛ ضبی، ابن ابار، همانجاها؛ ابن سعيد، 200-201؛ ذهبی، 21 / 215-216؛ ابن خطيب، 4 / 421). نمونه‌ای از هجای او را نيز مقری نقل كرده است (3 / 206؛ قس: نيكل، 327-328).

مآخذ

ابن ابار، محمدبن عبدالله، التكملة لكتاب الصلة، به كوشش فرانسيسكو كودرا، مادريد، 1882م؛ ابن خطيب، محمدبن عبدالله، الاحاطة فی اخبار غرناطة، به كوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، 1397ق / 1977م؛ ابن خلكان، وفيات الاعيان، به كوشش احسان عباس، بيروت، 1968م؛ ابن سعيد، علی بن موسی، رايات المبرزين و غايات المميزين، به كوشش محمد رضوان دايه، دمشق، 1977م؛ ابن شاكر كتبی، محمد، فوات الوفيات، به كوشش احسان عباس، بيروت، 1974م؛ ابن عذاری، احمدبن محمد، البيان المغرب، به كوشش هويسی ميراندا، تطوان، 1960م؛ ابن عماد، شذرات الذهب، قاهره، 1350ق؛ امين، حسن، الموسوعة الاسلامية، بيروت، 1396ق / 1976م؛ حاجی خليفه، كشف؛ حميری، محمدبن عبدالمنعم، الروض المعطار، به كوشش احسان عباس، بيروت، 1981م؛ ذهبی، محمدبن احمد، سيراعلام النبلاء، به كوشش بشار عواد معروف و محيی هلال سرحان، بيروت، 1404ق / 1984م؛ زركلی، اعلام؛ صفوان بن ادريس، زادالمسافر، به كوشش عبدالقادر محداد، بيروت، 1970م؛ ضبی، احمدبن یحیی، بغية الملتمس، مادريد، 1884م؛ مقری، احمدبن محمد، نفح الطيب، به كوشش احسان عباس، بيروت، 1388ق / 1968م؛ نيز:

Nykl, A. R., Hispano-Arabic Poetry, Baltimore, 1946.

بخش ادبیات عرب