ابن مبارکشاه

اِبْنِ مُبارَكْشاه، شهاب‌الدين احمد بن محمد (806-862ق / 1403- 1458م)، اديب صوفی مسلك و جُنگ‌نويس حنفی. وی در قاهره زاده شد، اما از زندگی او چيزی نمی‌دانيم. احتمالاً او و پدرش هر دو گرايش به تصوف داشتند و پدرش نيز ظاهراً به سبب همين گرايش لقب مباركشاه يافت. وی از محضر استادانی چون ابن هُمام و ابن دَيری بهره برد و تمايل اين دو استاد به تصوف در روحيۀ ابن مباركشاه بی‌اثر نبوده است. بارزترين نشانۀ تصوف او را بايد قصيده‌ای دانست كه در مناقب ليث سمرقندی سروده است. اين قصيده مورد توجه ابن حجر نيز قرار گرفت و اينكه ابن حجر نسخه‌ای از آن را نوشته و بر ابوالیسر ابن نقاش می‌خوانده، تعجب سخاوی را برانگيخته است (نك‍ : سخاوی، الضوء، 2 / 65).ابن مباركشاه همواره صوفيانه می‌زيست و سخاوی از قناعت و تواضع او در برابر طالبان علم كه به خدمتش می‌آمدند، ياد كرده است (همانجا). وی با صلاح‌الدين اسيوطی پيوندی دوستانه داشت و مكاتباتی اديبانه به شعر و نثر ميان آن دو رد و بدل می‌شد (نك‍ : سيوطی، 55). ابن مباركشاه به ابن حجر عسقلانی استاد سخاوی نيز ارادتی خاص می‌ورزيد و سخاوی از احترام فراوانی كه ابن مباركشاه نزد ابن حجر داشت، ياد كرده است (همانجا). سخاوی كه خود را از دوستان نزديك ابن مباركشاه می‌دانسته ( الذيل، 128) در مجالسی كه با هم داشتند، اشعار بسياری از او می‌شنيد ( الضوء، همانجا).

آثـار

1. السفينة. اين مجموعۀ 14 جلدی شامل منتخباتی است در شعر و ادب و حكايت و فنون و دانشهای گوناگون كه از منابع بسيار فراهم آمده است. جلد نهم آن كه قمطر الطبيب نام دارد، به مسائل پزشكی اختصاص يافته است. دورۀ اين مجموعه به لحاظ آنكه به خط مؤلف كتابت شده، از نفاست و ارزش بسيار برخوردار است و اكنون در كتابخانۀ فيض الله استانبول نگهداری می‌شود (سيد، 1 / 482-484)؛ 2. زهر الحديقة فی الاطعمة الانيقة، دربارۀ خوراكيها. نسخه‌ای از آن در گوتا موجود است (پرچ، شم‍ 1344) در منابع دو كتاب ديگر از وی ياد شده است: يكی التذكرة كه ظاهراً جنگی ادبی بوده است (سخاوی، الضوء، 2 / 65؛ حاجی خليفه، 1 / 384)؛ ديگری كتاب فی مناقب الامام ابی الليث (ابن عبدالقادر، 2 / 43)، اما در منابع ديگر به آن اشاره‌ای نشده است.
سيوطی برخی از اشعار او را نقل كرده است (صص 55-57). در ميان آنها قصيده‌ای در مدح ابن حجر و يادآور هنگامی است كه وی الفتح الباری خود را در شرح بخاری به اتمام رسانده بود.

مآخذ

ابن عبدالقادر تميمی، تقی‌الدين، الطبقات السنية، به كوشش عبدالفتاح محمد حلو، رياض، 1403ق / 1983م؛ حاجی خليفه، كشف؛ سخاوی، محمدبن عبدالرحمن، الذيل علی رفع الاصر، به كوشش جودة هلال و ديگران، قاهره، 1966م؛ همو، الضوء اللامع، قاهره، 1354ق؛ سيد، فؤاد، فهرس المخطوطات المصورة، قاهره، 1954م؛ سيوطی، نظم العقيان، به كوشش فيليپ حتّی، نيويورك، 1927م؛ نيز:

Pertsch.

محمدمهدی مؤذن جامی