جوان

جَوان، کاظم‌علی، ادیب، سخنور و شاعر نامدار اردوزبان هندی در سدۀ 13ق / 19م. وی اهل دهلی بود (سکسینه، 11؛ قادری، 120) و با حملۀ احمدشاه ابدالی در 1174ق / 1761م مجبور به ترک آنجا و مهاجرت به لکهنو شد (منگلوری، 81).
جوان در لکهنـو، از حمایت میـرزا سیف علـی خان شکفته ــ خلف نواب شجاع‌الدوله ــ برخوردار شد ( اردو ... ، 7 / 493) و با شهرتی که داشت در 1215ق / 1800م با سفارش کرنل اسکات به جمع نویسندگان و ادیبان کالج فورت ویلیام کلکته راه یافت و به عنوان یکی از مشاوران هندی گیلکریست در آن کالج مشغول به کار شد (منگلوری، 81-82؛ سکسینه، همانجا؛ گارسَن دوتاسی، 92).
جوان تا 1230ق / 1815م در قید حیات بود. از این زمان به بعد اطلاع دقیقی از زندگانی او در دست نیست. وی دو پسر به نامهای میرزا قاسم علی ممتاز و میرزا هاشم علی عیان داشت که هر دو از شاعران شبه‌قاره به شمار می‌روند (همو، نیز منگلوری، همانجاها). جوان افزون بر شعر و شاعری، در تاریخ ادب اردو به عنوان نویسنده‌ای توانا و مترجمی برجسته جایگاه خاصی دارد. کلام او ساده، سلیس و آهنگین است (همو، 82).

آثـار

1. ترجمۀ نمایشنامۀ شکونتلا، به اردو، که در 1801م به سفارش گیلکریست و با همکاری منشی للوجی لال به ترجمۀ این شاهکار هندی به زبان اردو پرداخت. این نمایشنامه که به وسیلۀ کالیداس (1500ق م) به سنسکریت نوشته شده بود، نواز کبیشر در زمان فرخ‌سیر آن را به برج بهاشا برگرداند. جوان با همکاری منشی للوجی لال که به زبانهای سنسکریت و برج بهاشا آشنا بود، این اثر را به اردو ترجمه کرد و به چاپ رساند. این نمایشنامه بارها در لندن، بمبئی و لکهنو منتشر شد (قادری، همانجا؛ گارسن دو تاسی، 93 ؛ سکسینه، همانجا).
2. باره ماسه، یا دستور هند، منظومه‌ای بلند در قالب مثنوی است که به وصف جشنهای هندوان و مسلمانان می‌پردازد.
3. ترجمۀ سنگهاسن بیتسی، به اردو. این مجموعه شامل داستانهایی است دربارۀ شاهزاده بکرماجیت به سنسکریت که در زمان شاهجهان به برج بهاشا ترجمه شد. جوان در 1801م در کالج فورت ویلیام به ترجمۀ این اثر پرداخت (سکسینه، قادری،  همانجاها).
از آثار دیگر جوان ترجمۀ قرآن مجید به زبان اردو ست که با همکاری مولوی فضل‌الله صورت گرفت و قسمتی از آن انتشار یافت. نیز ترجمۀ بخشی از تاریخ فرشته به اردو و چاپ گزیده‌هایی از اشعار سودا و میر که در 1810م و 1811م منتشر شد (سکسینه، همانجا).

مآخذ

اردودائرۀ معارف اسلامیه، پنجاب / لاهور، 1391ق / 1971م؛ سکینه، رام بابو، تاریخ ادب اردو، ترجمۀ میرزا محمد عسکری، لاهور، 1967م؛ قادری، حامدحسن، داستان تاریخ اردو، آگره، 1941م؛ منگلوری، ممتاز، «تیسرا، باب (الف) فورث ولیم کالج کی مصنفین، (ب) دهلی کالج کی علمی خدمات»، تاریخ ادبیات مسلمانان هند پاکستان (اردو ادب)، لاهور، 1973م، ج 3؛ نیز:

Garcin De - Tassy, M., Histoire de la Littérature hindouie , New York, 1968.

پریسا سنجابی