ابن سوار

اِبْنِ سِوار، ابوطاهر احمد بن علی بن عبيدالله بغدادی (412-4 شعبان 496 ق/ 1021-13 مۀ 1103 م)، مقری، نحوی و محدث حنفی. سوار نام جد اعلايش بوده است. او حدود 40 سال به فراگيری و آموختن حديث و قرائت پرداخت و ظاهراً در اواخر عمر نابينا شد و در بغداد درگذشت و در كنار قبر معروف كرخی مدفون گرديد (ابن‌ماكولا، 4/ 388؛ ياقوت، 4/ 46- 48). تنی چند از افراد خاندان وی از جمله فرزندانش ابوالفوارس هبةالله و ابوالفتوح محمد نيز صاحب نام بوده‌اند (نک‍ : ابن‌نقطه، 1/ 502-503). ابن سوار قرائت را نزد مشايخی چون ابوالفتح عبدالواحد بن شيطا، علی بن محمد بن فارس خياط، احمد بن مسرور بن عبدالوهاب، حسن بن ابوالفضل شرمقانی و حسن بن علی بن عبدالله عطار فراگرفت (ابن‌جزری، غاية النهاية، 1/ 86، به نقل از المستنير ابن‌سوار). نيز كسانی چون ابومحمد سبط خياط، ابوالكرم شهرزوری، ابوطاهر سلفی و ابوعلی بن سكرۀ صدفی از او قرائت آموخته‌اند (همانجا). ابن‌سوار علاوه بر قرائت به حديث نيز پرداخت و از كسانی چون محمد بن محمد بن غيلان، علی بن محسن تنوخی و محمد بن عبدالواحد بن رزمه حديث شنيد (ابن‌ماكولا، همانجا؛ نيز نک‍ : صفدی، 7/ 204). از راويان حديث وی نيز محمد بن ناصر سلاّمی و عبدالوهاب انماطی را می‌توان نام برد (ياقوت، 4/ 47؛ ذهبی، 19/ 226). از ديدگاه جرح و تعديل ابن‌سوار را در نقل ثقه و ثبت دانسته‌اند (نک‍ : ابن‌ماكولا، همانجا؛ ياقوت، 4/ 46- 48). 
تنها اثر به جای ماندۀ او كتاب المستنير فی القراءات العشر است كه مورد استفادۀ مقريان پس از وی قرار گرفته است. از جمله ابن جزری در موارد فراوانی از اين كتاب استفاده كرده و طرق روايت خود از آن كتاب را به تفصيل ذكر نموده است ( النشر، 1/ 82). از اين كتاب نسخه‌هايی در كتابخانۀ نور عثمانيه و فيض‌الله استانبول موجود است (پرتسل، 36-37؛ نيز نک‍ : GAL, S, I/ 722). اختصاری از اين كتاب نيز در كتابخانۀ ازهريه (ازهريه، 1/ 65) وجود دارد. ابن‌سوار ظاهراً آثار ديگری نيز در علوم قرآنی تأليف كرده كه از آن ميان به كتاب او در مفردات قاريان دهگانه می‌توان اشاره كرد (نک‍ : ابن‌ماكولا، همانجا؛ ياقوت، 4/ 48). 

مآخذ

ابن‌جزری، محمد بن محمد، غاية النهاية فی طبقات القراء، به كوشش گ. برگشترسر، قاهره، 1351 ق/ 1932 م؛ همو، النشر فی القراءات العشر، به كوشش علی محمد ضباع، مصر، مطبعۀ مصطفی محمد؛ ابن ماكولا، علی بن هبةالله، الاكمال، به كوشش عبدالرحمن يمانی، حيدرآباد دكن، 1405 ق/ 1984 م؛ ابن‌نقطه، محمد بن عبدالغنی، الاستدراك، نسخۀ عكسی موجود در كتابخانۀ مركز؛ ازهريه، فهرست؛ ذهبی، محمد بن احمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط، بيروت، 1405 ق/ 1984 م؛ صفدی، خليل بن ایبک، الوافی بالوفيات، به كوشش احسان عباس، ويسبادن، 1389 ق/ 1969 م؛ ياقوت، ادبا؛ نيز: 

GAL, S; Pretzl, O., «Die Wissenschaft der Koranlesung», Islamica, 1934, vol. VI. 
حسن صفری نادری