ابن سفیان

اِبْنِ سُفْيان، ابوعبدالله محمد بن سفيان قيروانی (د اول صفر 415/ 14 آوريل 1024)، مقری و فقيه مالكی. از جزئيات زندگی او اطلاعی در دست نيست. همين مقدار می‌دانيم كه در قيروان زاده شد و پيش از 380 ق/ 990 م جهت فراگيری قرائت و فقه به مصر مسافرت كرد و بدون اينكه به حج رود به وطن بازگشت. او در 413 ق عازم مكه شد و حدود يك سال در آنجا مجاور شد؛ سپس به مدينه رفت و در آنجا بيمار شد و درگذشت و در قبرستان بقيع مدفون گرديد (ابن جزری، غاية، 2/ 147). او اشتهار خود را مرهون كتاب الهادی در قرائات هفتگانه است كه مورد استفادۀ مقريان پس از وی قرار گرفته است (نک‍ : ابن‌جزری، همانجا؛ همو، النشر، 66؛ قسطلانی، 1/ 108). 
از مشايخ مصری وی در قرائت می‌توان ابوطيب عبدالمنعم بن غلبون و اسماعيل بن محمد مهری را نام برد. او همچنين از يعقوب بن سعيد هواری و كردم بن عبدالله نيز قرائت آموخته است (ابن جزری، غاية، همانجا). از جملۀ راويان وی در قرائت عبدالملك بن داوود قسطلانی، ابوالعباس مهدوی و ابوالحسن عجمی هستند (همانجاها). به گفتۀ ذهبی (1/ 305) حاتم بن محمد، دلاء و ديگران نيز از وی حديث شنيده و روايت كرده‌اند. ابن سفيان، افزون بر قرائت در فقه نيز دستی داشت و آن را نزد ابوالحسن علی بن محمد بن خلف قابسی آموخت و در فقه مالكی صاحب نام گرديد (ذهبی، همانجا؛ ابن فرحون، 2/ 304). ابوعمرو دانی مدتی با ابن سفيان همدرس بوده و او را به فهم، حافظه و عفاف ستوده است (ذهبی، ابن جزری، غاية، همانجاها). 
تنها اثری كه از وی به ما رسيده الهادی فی القراءات است كه نسخه‌ای از آن در كتابخانۀ فاتح استانبول (شم‍ 61) نگهداری می‌شود (نک‍ : پرتسل،GAL, S, I/ 718; 21). ابن جزری ( النشر، 1/ 66-67) ضمن اينكه با سلسلۀ اسناد، اين كتاب را روايت كرده، در جای جای النشر مطالب آن را آورده است. 

مآخذ

ابن جزری، محمد بن محمد، غايةالنهاية، به كوشش گ. برگشترسر، قاهره، 1352 ق/ 1933 م؛ همو، النشر فی القراءات العشر، به كوشش علی محمد ضباع، قاهره، كتابخانۀ مصطفی محمد؛ ابن فرحون، ابراهيم بن علی، الديباج المذهب، به كوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، 1394 ق/ 1974 م؛ ذهبی، محمد بن احمد، معرفة القراء الكبار، به كوشش محمد سيد جاد الحق، قاهره، 1387 ق/ 1967 م؛ قسطلانی، احمد بن محمد، لطائف الاشارات، به كوشش عامر سيد عثمان و عبدالصبور شاهين، قاهره، 1392 ق/ 1972 م؛ نيز: 

GAL, S; Pretzl, O., «Die Wissenschaft der Koranlesung», Islamica, Leipzig, 1934. 
حسن صفری نادری