ابن رضوان، ابویحیی

اِبْنِ رِضْوان، ابویحیی، محمد بن رضوان بن محمد بن احمد بن ابراهیم بن ارقم نمیری (د 17 ربیع‌الآخر 657 ق/ 13 آوریل 1259 م)، فقیه مالكی، نحوی و لغوی. وی اهل وادی آش (شهری در ‌اندلس) بود (ابن خطیب، 2/ 141). ابن رضوان همچنین با حساب و هیأت و هندسه آشنا بوده و گفته‌اند بر یاران زمان خود برتری داشته است، وی صاحب مقامی والا و سیرتی نیكو بود (همو، 2/ 141-142). او در وادی آش (كحاله، 9/ 318)، و بعد از مدتی در بُرشانه [از قرای اشبیلیه] به شغل قضا اشتغال داشته است (نک‍ : سیوطی، 1/ 104). قرائات سبع و لغت را از ابوكرم جودی بن عبدالرحمن فرا گرفته و از دیگران نیز تحصیل علم كرده و در غرناطه همدم و همنشین دانشمندان بوده است (ابن خطیب، 2/ 142). 

آثـار

مهم‌ترین تألیف او كتابی است خطی به نام الاحتفال فی استیفاء ماللخیل من الاحوال (بغدادی، ایضاح، 1/ 31) كه دربارۀ اسب نوشته است و جلد دوم آن كه خود كتاب پرحجمی است در اسكوریال (شم‍ 902) موجود است. این نسخه كه برای كتابخانۀ امیر ابوعبدالله محمد بن نصر، سومین خلیفۀ نصیریان در غرناطه (701- 708 ق/ 1301- 1309 م) تدوین یافته، به بابهایی تقسیم‌بندی شده و در آن اشعاری دربارۀ اسبها آمده است. یونس بویگس، خاورشناس اسپانیایی، دربارۀ نویسندۀ آن پژوهشی دارد (ESC2, II/ 119). 
دیگر آثار ابن رضوان از این قرار است: الاسطرلاب الخطی و العمل به؛ تقایید منثور و منظوم فی علم النجوم؛ شجرة فی انساب العرب؛ مختصر الغریب المصنف، كه خلاصۀ كتاب الغریب المصنف ابوعمرو اسحاق بن مرار شیبانی است؛ مختصر احیاء علوم‌الدین (ابن‌خطیب، 2/ 142-143؛ حاجی خلیفه، 2/ 1209؛ بغدادی، هدیة، 2/ 126). 

مآخذ

ابن خطیب، محمد بن عبدالله، الاحاطة، به كوشش عنان محمد عبدالله، قاهره، 1394 ق/ 1974 م؛ بغدادی، ایضاح؛ همو، هدیة العارفین، استانبول، 1967 م؛ حاجی خلیفه، كشف؛ سیوطی، بغیة الوعاة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، 1384 ق/ 1964 م؛ كحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، 1957 م؛ نیز: 

EI2. 
ابوالحسن دیانت