ابن بیری

اِبْنِ بيری‌، ابواسحاق‌ ابراهيم‌ بن‌ حسين‌ بن‌ احمد بن‌ محمد بن‌ احمد بن‌ بيری‌ (1023 يا 1029- 1099 ق‌/ 1614 يا 1620- 1688 م‌)، فقيه‌ حنفی‌ و مفتی‌ مكه‌. 
ابن‌پيری‌ در مدينه‌ متولد شد. آموزش‌ را نزد عمويش‌ علامه‌ محمد بن‌ بيری‌ و شيخ‌ الاسلام‌ عبدالرحمن‌ مرشدی‌ آغاز كرد، سپس‌ ادبيات‌ را از علی‌ بن‌ جمال‌ و حديث‌ را از ابن‌اعلان‌ آموخت‌ و از بسياری‌ از استادان‌ آن‌ زمان‌ اجازه‌ گرفت‌. او را در زمرۀ فقيهان‌ بزرگ‌ حنفی‌ و از دانشمندان‌ اين‌ مذهب‌ به‌ شمار آورده‌اند (محبی‌، 1/ 19- 20). عده‌ای‌ از فقهای‌ حنفی‌ مصر كتباً اجازۀ روايت‌ به‌ وی‌ دادند. سرانجام‌ به‌ رياست‌ و امامت‌ مذهب‌ حنفيه‌ رسيد و مفتی‌ مكه‌ شد (همانجا)، و سالها بر اين‌ سمت‌ باقی‌ بود و شماری‌ از استادان‌ از جمله‌ حسن‌ بن‌ علی‌ عجيمی‌ و تاج‌الدين‌ دهان‌ و بسياری‌ از محدثانی‌ كه‌ به‌ مكه‌ می‌آمدند از وی‌ اجازۀ روايت‌ می‌گرفتند. ابن‌بيری‌ در دوران‌ حكومت‌ شريف‌ بركات‌ محمد بن‌ سليمان‌ مغربی‌ كه‌ مردی‌ با نفوذ بود و با او الفتی‌ نداشت‌ معزول‌ شد. ابن‌بيری‌ فرزندی‌ شايسته‌ داشت‌ كه‌ در زمان‌ حياتش‌ از دنيا رفت‌، پس‌ از اين‌ واقعه‌ وی‌ از مردم‌ كناره‌ گرفت‌ و به‌ مطالعه‌ و تحرير و تأليف‌ پرداخت‌. تعداد تأليفات‌ وی‌ را بيش‌ از 70 ذكر كرده‌اند. وی‌ در روز يكشنبه‌ 16 شوال‌ 1099 ق‌/ 5 اوت‌ 1688 م‌ درگذشت‌ و در معلات‌ نزديك‌ مقبرۀ حضرت‌ خديجه ‌(ع‌) مدفون‌ گرديد (همو، 1/ 20). بروكلمان‌ (GAL, S, II/ 647) سال‌ وفات‌ وی‌ را 1096 ق‌/ 1685 م‌ ذكر كرده‌ است‌. 

آثار

عمدة ذوی‌ الالباب‌ و البصائر لحل‌ مبهمات‌ الاشياء و النظاير، نسخه‌هايی‌ از آن‌ در اوقاف‌ بغداد (نک‍ : اسعد طلس‌، شم‍ 822) و در مصر (ازهريه‌) 2/ 208)، و در الجزائر، موصل‌ و رامپور (نک‍ : GAL, S, II/ 425) موجود است‌؛ جامع‌ للمسائل‌ المهمات‌ فی‌ الاحكام‌ معين‌ لمن‌ ابتلی‌ بفصل‌ الخصومات‌ من‌ الفضلاء كه‌ نسخۀ خطی‌ آن‌ در كتابخانۀ بريل‌ ليدن‌ موجود است‌ (هوتسما، شم‍ 486)؛ العجالة فی‌ حكم‌ بيع‌ العدة و الامانة و السؤل‌ و المراد فی‌ جواز استعمال‌ المسك‌ و العنبر و الزباد كه‌ نسخۀ آن‌ دو در همان‌ كتابخانه‌ موجود است‌؛ الاقوال‌ المرضية فی‌ تحقيق‌ حكم‌ الاقتداء بالمخالف‌ و ما كان‌ عمت‌ به‌ البلية؛ رد قول‌ العنيد بجواز الاقتداء بالمخالف‌ فی‌ العيد؛ رسالة الطلاق‌ المعلق‌ بالعباد؛ رسالة فی‌ الفرائض‌، رفع‌ الاذرعی‌ فيما تدر بالعيار؛ القول‌ الازهر فيما يفتی‌ به‌ يقول‌ الامام‌ زفر كه‌ نسخ‌ آن‌ در رامپور موجـود است‌ (بغدادی‌، 1/ 34؛ نک‍ : GAL, S, II/ 647). علاوه‌ بر كتب‌ مذكور، محبی‌ (1/ 20) و بغدادی‌ (1/ 34) چند كتاب‌ ديگر او را نام‌ برده‌اند. 

مآخذ

ازهريه‌، فهرست‌؛ اسعد اطلس‌، محمد، الكشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ كتب‌ الاوقاف‌، بغداد، 1372 ق‌/ 1953 م‌؛ بغدادی‌، اسماعيل‌ بن محمد امین، هدية العارفين‌، استانبول‌، 1945م‌؛ محبی‌، محمد امين‌، خلاصة الاثر، بولاق‌، 1284 ق‌/ 1867 م‌؛ نيز: 

GAL,S; Houtsma, M., Catalogue d'une collection de manuscrits arabes et turcs, Leiden, 1886. 
قهار مقيمی‌