ابن بشری

اِبْنِ بُشْرى‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ بشری‌ آغرناطی‌، كاتب‌ و شاعر اندلسی‌، معاصر نصريان‌ غرناطه‌. از زندگی‌ او اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌، حتی‌ منابع‌ جديد نيز به‌ ندرت‌ از او سخن‌ گفته‌اند. تنها از آن‌ روی‌ كه‌ وی‌ پاره‌ای‌ موشحات‌ ابن‌ خطيب‌ را نقل‌ كرده‌، می‌توان‌ حدس‌ زد كه‌ در سدۀ 8 يا 9 ق‌/ 14 يا 15 م‌ می‌زيسته‌ است‌ (اهوانی‌، 7) و از آنجا كه‌ نيفر (1/ 129) او را در زمرۀ اديبان‌ تونس‌ آورده‌، می‌توان‌ احتمال‌ داد كه‌ از اندلس‌ به‌ تونس‌ عزيمت‌ كرده‌ و در آنجا رحل‌ اقامت‌ افكنده‌ است‌. شايد وی‌ از عالمان‌ و اديبانی‌ بوده‌ باشد كه‌ در دوران‌ پرآشوب‌ اندلس‌ زادگاه‌ خويش‌ را ترك‌ گفته‌ و به‌ برالعدوة يا تونس‌، مصر و حتی‌ به‌ شرق‌ مهاجرت‌ كرده‌اند. شهرت‌ ابن‌ بشری‌ از هنگامی‌ آغاز شد كه‌ كولن به‌ نسخه‌ای‌ از كتاب‌ او به‌ نام‌ عُدّة الجليس‌ و مؤانسة الوزير و الرئيس‌ در مغرب‌ دست‌ يافت‌ (نک‍ : اشترن‌، XXIII/ 339). اين‌ نسخۀ منحصر به‌ فرد در 222 صفحه‌ و به‌ خط مغربی‌ است‌ و قريب‌ 300 موشحه‌ از شعرای‌ اندلس‌ از سده‌های‌ 5 و 6 ق‌ به‌ بعد را در بردارد (نک‍ : گارسيا گومز، «24 خرجه‌»، 63-64؛اهوانی‌، همانجا). انواع‌ موشحات‌ اندلسی‌ با اشكال‌، عروض‌ و خرجه‌های‌ گوناگون‌ عاميانه‌ و معرب‌ از شعرای‌ نامداری‌ چون‌ ابن‌ بقی‌ طليطلی‌، اعمای‌ تطيلی‌، ابن‌زهر (ه‍ م‌ م‌)، ابن‌ارفع‌ رأسه‌، لاردی‌ و ديگران‌ در اين‌ مجموعۀ گرانبها گرد آمده‌ است‌ و از اين‌ رو در پژوهشهای‌ مربوط به‌ شعر عاميانۀ اندلس‌ و ارتباط آن‌ با عناصر شعری‌ غير عرب‌ می‌توان‌ از آن‌ مجموعه‌ بهرۀ بسيار گرفت‌. چنانكه‌ گارسياگومز نيز 26 خرجۀ غيرعربی‌ (رومانسی‌) را در ميان‌ آنها شناسايی‌ كرده‌ و با ترجمۀ اسپانيايی‌ و توضيحات‌ در مجلۀ اندلس‌ (XIX/ 369-391, XVII/ 52-127) به‌ چاپ‌ رسانده‌ است‌ (قس‌: گارسيا گومز «خرجه‌های‌ رومانسی‌»، 49؛ اشترن‌، همانجا، حاشيۀ 2). اشترن‌ نيز 4 فقره‌ از موشحات‌ اين‌ كتاب‌ را با ترجمۀ انگليسی‌ و توضحيات‌ در همان‌ مجله (XXIII/ 339-369) منتشر ساخته‌ است‌. با اينهمه‌ متن‌ كامل‌ اين‌ كتاب‌ مهم‌ كه‌ بزرگ‌ترين‌ مجموعۀ موجود از موضحات‌ اندلسی‌ است‌، به‌ رغم‌ ارزش‌ فراوانی‌ كه‌ در شناخت‌ شعر اندلس‌ دارد، هنوز به‌ چاپ‌ نرسيده‌ است‌ (قس‌: آل‌ طعمه‌، 22). 

مآخذ

آل‌ طعمه‌، عدنان‌ محمد، موشحات‌ ابن‌ بقی‌ الطليطلی‌، بغداد، 1979 م‌؛ اهوانی‌، عبدالعزيز، الرجل‌ فی‌ الاندلس‌، قاهره‌، 1957 م‌؛ نيفر، محمد، عيون‌ الاريب‌، تونس‌، 1351 ق‌؛ نيز: 

Garcia Gómez, Emilio, Las Jarchas Romances de las Serie Árabe en su Marco, Barcelona, 1975; id., «Veinticuatro Jarŷas Romances en Muwaššaħas Árabes», al-Andalus, 1952; Stern, S.M., «Four Famous Muwassahs From Ibn Bušrāʾs Antology», al-Andalus, 1958. 
بخش‌ ادبيات‌ عرب‌