ابراهیم درویش پاشا

اِبْراهیمْ دَرْویشْ پاشا (1228-1314 ق / 1813-1896 م)، صاحب منصب بلندمرتبۀ نظامی ‌در دورۀ سلطنت سلطان عبدالعزیز و عبدالحمید ثانی. وی در لوفچه (لوتس) ازشهرهای بلغارستان متولد شد. پدرش ابراهیم آغا از اعیان آن شهر بود. پس از گذراندن آموزش ابتدایی به استانبول آمد و داوطلبانه وارد خدمت ارتش جدید (عساكر منصوره) شد و بر اثر هوش و استعداد فوق‌العاده‌اش بسیار زود به درجۀ افسری رسید و در 1252 ق / 1836 م با درجۀ مین باشی (سرگردی) به آجودانی سردار اكرم عمر پاشا منصوب گردید (TA; İA) و در مشاغل گوناگون نظامی‌ انجام وظیفه كرد. سرانجام در 28 شوال 1278 ق / 28 آوریل 1862 م به درجۀ مُشیری (ژنرالی) ارتقا یافت. در عملیات نظامی‌ قره داغ (مونته نگرو، یكی از ایالات جمهوری فدراتیو یوگسلاوی) به فرماندهی سردار اكرم عمر پاشا، برای سركوب شورش مردم بر ضدّ عثمانی (كارال، VII / 5) شركت كرد. درویش پاشا در این عملیات با عبور دادن موفقیت‌آمیز نیروها از گذرگاه استروك، مشهور شد (جودت، TA; II / 249-251) و پس از آن به فرمانداری ایالت یانیه (اپیر یا اپیروس) تعیین گردید و بعد از مدتی فرماندۀ لشكر چهارم شد. در همین ایام مأمور سركوب گروهی از راهزنان ناحیۀ، قُزان (در منطقۀ كوههای توروس) گردید و به لحاظ اهمیت موضوع، هیأتی به نام فرقۀ اصلاحیه به ریاست خود و عضویت جودت پاشا تشكیل داد (جودت، III / 107). این هیأت در ذیحجۀ 1281 ق از استانبول حركت كرد و یك تیپ پیاده نیز از راه سیواس رهسپار منطقه شد (همو، III / 135, 136). بدین ترتیب این غائله با رهبری وی خاموش، و منطقه از وجود اشرار پاك گردید و او بر اثر این پیروزی مورد لطف و عنایت سلطان عبدالعزیز قرار گرفت (TA). ابراهیم در 1289 ق والی ایالت بوسنه شد (اوزتونا، XII / 454). ناتوانی درویش پاشا در جلوگیری از گسترش قیام مردم هِرْزِگُوین كه به علت خودداری از پرداخت مالیات احشام، مورد فشار و تعدّی مأموران عثمانی قرار گرفته و به شاهزادۀ قره‌داغ پناهنده شده بودند، سبب عزل او گردید (كارال، VIII / 74-76). نوشته‌اند كه دشمنی صدراعظم نیز عاملی مهم در عزل وی بوده است (جودت، IV / 147). ابراهیم پاشا پس از بازگشت به استانبول به مقام ناظر بحریه (وزیر دریاداری) تعیین شد (اوزتونا، X / 145)، اما چون حمدی پاشا، جانشین او در هرزگوین، نتوانست آرامش را به منطقه بازگرداند، بار دیگر درویش پاشا مأمور شد كه به قره‌داغ برود. این بار وی به‌رغم كوهستانی بودن منطقه و شیوه‌های خاص جنگی شورشیان، كوه‌نشینان را به دشواری به تسلیم واداشت و سپس آنان را عفو كرد (ریزای، 66). بزرگ‌ترین پیروزی او، حفاظت از بندر باتوم در جریان جنگ روس و عثمانی بود كه با قدرت تمام از ورود سربازان روسی به شهر جلوگیری كرد (İA). بعد از خاتمۀ جنگ در مشاغل فرمانداری دیار بكر، سلانیك و ریاست دارالشّورای عسكری و اركان حرب (ستاد ارتش) انجام وظیفه كرد. در 1298 ق / 1881 م هنگامی‌ كه دولتهای انگلیس و فرانسه از توفیق پاشا، خدیو مصر خواستند كه اعضای وطنیون به ویژه اعرابی پاشا را از كابینه اخراج كند، خدیو از درخواست آنان سرباز زد و موضوع را به باب عالی ارجاع كرد (كارال، VIII / 93؛ بایور، I / 25). سلطان عبدالحمید نیز به منظور جلوگیری از گسترش تشنج به راه‌حل سیاسی متوسل شد و هیأتی برای رفع این مشكل به مصر فرستاد. ریاست این هیأت با درویش پاشا بود. وی در 1299ق وارد اسكندریه شد و با اعطای نشان درجۀ یك مجیدی از جانب عبدالحمید ثانی به اعرابی پاشا قضیه را به سود وی پایان داد (بایور، I / 33؛ كارال، همانجا). درویش پاشا پس از بازگشت از مصر، به فرماندهی سپاه روم ایلی برگزیده شد و سرانجام در 83 سالگی درگذشت و در مقبرۀ سلطان محمود به خاك سپرده شد. وی از اولین افسران سپاه جدید عثمانی بود كه با وجود برخورداری از قدرت عالی فرماندهی و وظیفه‌شناسی، به علت بی‌توجهی دولتمردان عثمانی به اندیشه‌های نظامی‌اش، نتوانست منشأ آثار بزرگ‌تری برای دولت و ملت ترك گردد.

مآخذ

Bayur, Yusuf Hikmet, Türk Inķilabi Tarihi, Ankara, 1983; Cevdet, Ahmed, Tezakir, Cạvidbaysun, Ankara, 1986; IA; Karal, Enverziya, Osmanlı Tarihi , Ankara, 1983 ; Ōztuna , Yilmaz , Büyük Türkiye Tarihi, Istanbul, 1983; Rizaj, Skender, «MidhatpạԴa’nin Rumeli’ de vilauylar Kurulmsindaki Rolü», Uluslararasi Midhat Pasa Semineri, Ankara, T. T. K., 1986; TA.

علی‌اکبر دیانت