دائرة المعارف بزرگ اسلامی

نمایش تا از مورد
نتیجه جستجو برای :
  • آخوندزاده | در خانوادۀ نسبتاً مرفهی زاده شد. پدربزرگش حاج احمد، نخست ساكن رشت بود و سرانجام به تبریز كوچید. پدرش میرزا محمدتقی كدخدای قصبۀ خامنه بود، اما در 1226ق / 1811م آماج خشم عباس‌میرزا نایب‌‌السلطنه گردید و معزول شد؛ خانوادۀ خویش را رها كرد و به شهر نوخا در ولایت شَكی رفت كه در این هنگام به تصرف نیروهای روس درآمده ...
  • آداب العرب والفرس |
  • آداب المتعلمین | آداب المُتَعَلِّمین، كتابی در راهنمایی تعلیم و تربیت اسلامی، به زبان عربی از برهان‌الدین زُرنوجی حنفی (د 519 ق / 1125م). این كتاب دارای 14 فصل با این مطالب است: 1. حقیقت علم، 2. نیت از آموزش علم، 3. گزینش علم و استاد و شریك آموزش و ثبات بر آنها، 4. بزرگ داشتن علم و اهل آن، 5. جدیت و مداومت در آموزش و همت بر آ...
  • آداب ناصری | آدابِ ناصری، كتابی در موضوعات گوناگون اخلاق عملی به نظم ونثر و به زبان پارسی، نوشتۀ محمد ابراهیم خان محلاتی متخلص به «خلوتی» ملقب به «صدیق خلوت» و مشهور به «چُرتی» (ز 1252ق / 1836م و زنده در زمان مظفرالدین شاه قاجار)، فرزند میرزا احمد محلاتی (خواهرزادۀ آقاخان اول). نویسنده در دربار ناصرالدین شاه سمت غلام‌بچه‌...
  • آداکاله |
  • آداب الملوک | آدابُ الُمُلوك، شرحی فارسی بر فرمان نامۀ امیرالمؤمنین علی(ع) خطاب به مالك بن حارث بن عبدِیَغوث نخعی معروف به مالك اشتر(ه‍ م) كه به هنگام واگذاری حكومت مصر به وی صادر شد. این شرح نوشتۀ میرزا محمدرفیع الحسنی الحسینی الطباطبائی التبریزی (د 1326ق / 1908م) ملقب به نایب الصدر و نظام‌العلماء، فرزند میرزا علی‌اصغر مس...
  • آدم بن عبدالعزیز | آدَمِ بْنِ عَبْدُ الْعَزیز، شاعر سدۀ 2ق / 8م كه به ظرافت طبع و نیك‌نفسی معروف بوده است. پدرش عبدالعزیز بن عمر بن عبدالعزیز بن مروان و مادرش دختر سفیان بن عبدالعزیز بن مروان (ه‍ م م) بود. ابوالعباس سفاح، نخستین خلیفۀ عباسی (132-136ق / 750-753م) كه امویان را یكسره از دم تیغ می‌گذراند، از كشتن وی به علت انتسابش ...
  • آدر الکریمة | آدرالكریمه در 751ق / 1350م همراه خانواده و پسرش الملك المجاهد كه قصد تصرف مكه داشت، عازم آن دیار شد، ولی‌الملك المجاهد از ممالیك مصر كه در آن روزگار مكه را در تصرف داشتند، شكست خورد و گرفتار گشت. او را به مصر نزد سلطان محمدبن قَلاوون بردند. آدرالكریمه به یمن بازگشت و طی مدت یك‌سال كه الملك المجاهد در مصر می‌ز...
  • الآداب العربیة في القرن التاسع عشر | اَلْآدابُ الْعَرَبِیةُ فِی‌الْقَرْنِ التّاسِع عَشَر، كتابی ادبی به زبان عربی تألیف لُویس شَیخو (1275-1346ق / 1859-1927م)، از آباء یَسوعی لبنان. وی كه خود مؤسس مجلۀ المشرق بود، طی سالهای 1325-1328ق / 1907-1910م به انتشار سلسله مقالاتی دربارۀ نویسندگان و شاعران و اوضاع ادبی (سدۀ 13ق / 19م) در همان مجله پرداخت و...
  • آداب المریدین | دابُ الُمُریدین، كتابی عرفانی به زبان عربی، نوشتۀ ضیاءالدین ابوالنجیب عبدالقاهر سهروردی (490-563 ق / 1097- 1168م)، از مشایخ بزرگ صوفیان. این كتاب یك مقدمۀ كوتاه و 27 فصل دارد كه ضمن آنها از اصول اعتقادات صوفیان، احوال و مقامات سالكان، شَطْحیات صوفیان، آداب صوفیان در سفر و حضر و سماع و جز آن سخن به میان می‌آید...
  • آداب المشق | آدابُ الُمَشْق، رساله‌ای در آداب خوش‌نویسی و قواعد و قوانین كتابت قلم نستعلیق به زبان فارسی، از باباشاه اصفهانی خوش‌نویس نامور ایرانی (د 996ق / 1587م). باباشاه خود در دیباچۀ رساله اشاره می‌كند كه با دیدن خط سلطان‌علی مشهدی (د 926ق / 1519م) چنان شیفتۀ این فن گردید كه «میل تحصیل خط، اسباب تحصیل هر فن دیگر» را ا...
  • آدلر | آدلر آموزشهای آغازین را از پدر خود و چند معلم خصوصی گرفت و آنگاه برای تحصیلات دبیرستانی به آلتونا واقع در شمال آلمان رفت. در 1775م در دانشگاه كیل آلمان تحصیلات عالی خود را به پایان برد. رشتۀ دلخواه آدلر الٰهیات بود كه وی آن را با فراگیری و مطالعۀ زبانهای شرقی كه از جوانی سخت بدانها عشق می‌ورزید، پیوند داد. پس...
  • آدامز | آدامز در پنسیلوانیای ایالات متحده متولد شد. تحصیلات عمومی خویش را در دانشكدۀ وِست‌مینستر آغاز كرد و پس از فراغت از تحصیل در 1909م به مصر رفت و تا 1915م در آن كشور ماند. چون به آمریكا بازگشت، در دانشگاههای هارتفورد و شیكاگو، به فراگیری عربی و معارف اسلامی پرداخت و سرانجام در 1928م به گرفتن درجۀ دكتری از دانشگا...
  • آدریانوپل | آدریانوپل، پیمانی كه در 15 ربیع‌الاول 1245ق / 14 سپتامبر 1829م در شهر اَدِرنه (ه‍ م) میان مقامات عثمانی و روسیۀ تزاری منعقد گشت و طی آن با واگذاری امتیازات بسیار به روسیه، به جنگ 1828-1829م، میان دو دولت پایان داده شد. در این جنگ نیروهای روسیه قسمتهایی از خاك تركیه و ازجمله همین شهر را به تصرف خویش درآوردند (...
  • آداب مناظره | آدابِ مناظِره، مجموعۀ ضوابطی كه هنگام بحث و گفت‌وگوی فلسفی، علمی، دینی و اعتقادی باید مراعات شود. در اصطلاح دانشمندان اسلامی، مقصود از بحث آن است كه «اثبات حكم ثبوتی یا سلبی كنند به دلیل» و مراد از مناظره آن است كه «دو خصم نظر كنند در حكم و مسأله‌ای به قصد آنكه صواب پیدا شود» (مشكوٰة، 27). گاهی به جای آداب ال...
  • آدم، ابوالبشر | آدم، یا آدم ابوالبشر، نخستین انسان و پدر همۀ مردمان. دربارۀ آفرینش و زندگانی او در دینهای سه‌گانۀ یهود و مسیحیت و اسلام، روایات و داستانهای همسان و همانند آمده است، و این همسانی و همانندی از آن‌رو است كه مبدأ وحی در این 3 دین یكی است. از این‌رو، پیش از پژوهش دربارۀ آفرینش آدم و سرگذشت او در فرهنگ اسلامی، بررس...
  • آدم بن محمد قلانسی بلخی | آدَمِ بْنِ مُحَمّدِ قَلانِسیِ بَلْخی، مُحدّث سدۀ 3ق / 9م. در بلخ زاده شده است. شهرت قلانسی او از آن روست كه مدتی به فروش قَلَنْسُوَة (نوعی كلاه) اشتغال داشته است. وی به تفویض متهم بوده و از احمد بن یونس نَسَوی، علی بن حسن بن هارون دقاق، علی بن محمد قمی و محمد بن شاذان بن نعیم نقل حدیث كرده است. مشهورترین مُحد...
  • آدم هروی | آدَمِ هرَوی، ابوسعد آدم بن احمد بن اسد (د 536 ق / 1142م)، نحوی،‌ لغوی، مُحدث، و از ادیبان سدۀ 6 ق / 12م؛ از مردم هرات و منسوب بدان و ساكن بلخ. در 520 ق / 1126م در راه حج وارد بغداد شد و گروهی از فاضلان و ادیبان بر گرد او جمع شدند و از او حدیث و ادبیات فرا گرفتند. در همان‌جا بود كه میان وی و ابومنصور موهوب بن ...
  • آدمیت | آدَمِیَّت، عنوان 2 روزنامه كه در تهران و شیراز برای مدتی انتشار یافتند: 1. در تهران از 1325ق / 1907م به سردبیری میرزا عبدالمطلب یزدی به صورت هفتگی، در 4 صفحه، به قطع وزیری بزرگ با چاپ سنگی. بنیانگذار آن میرزا عبدالمطلب یزدی از مخالفان مشروطه و آزادیخواهان و از اعضای محكمۀ دادگاه باغشاه بود. او پس از استقرار د...
  • آذار |
  • آدمی | آدَمی، ابوسعید سهل بن زیاد آدمی رازی (د ح 255ق / 869 م)، از محدثان شیعه كه روایات بسیاری نقل كرده است. وی محضر امام جواد، امام هادی و امام عسكری(ع) را درك كرده است. صدوق (د 381ق / 991م)، نجاشی (د 450ق / 1058م) و شیخ طوسی (د 460ق / 1069م) او را ضعیف‌الروایه شمرده‌اند. مدتی در قم زیست، اما احمد بن محمد بن عیسی ...
  • خلیل بن احمد | خَلیلِ بْنِ اَحْمَد، ابوعبدالرحمان خلیل بن احمد فَراهیدی (فُرْهُودی) اَزْدی بصری، دستور‌دان و فرهنگ‌نویس مشهور، و بنیان‌گذار دانش‌ آواشناسی و عروض عربی.
  • خنج | خُنْج، شهرستان و شهری در جنوب استان فارس. ظاهراً نخستین‌بار از این شهر در کتاب فردوس المرشدیة (تألیف در 728 ق / 1328 م)، متعلق به محمود بن عثمان، نام برده شده است.
  • خمینی شهر | خُمِیْنی‌شَهْر، شهرستانی به مرکزیت شهری به همین نام در استان اصفهان. شهرستان خمینی‌شهر که در قسمت جلگه‌ای استان اصفهان واقع شده...
  • خمریه | خَمْریّه، اصطلاحی که احتمالاً در آغاز سدۀ 14 ق / 20 م به کار گرفته شده و به قصاید و قطعاتی که دربارۀ باده و باده‌گساری و ملزومات آن سروده شده، اطلاق می‌گردد.
  • خندق | خَنْدَق، عنوان یکی از غزوات مشهور پیامبر (ص) که به غزوۀ احزاب نیز شهرت دارد. واژۀ خندق، معرب «کنده» و به معنای گودالی است که در پیرامون شهر کنده باشند
  • خمینی، روح الله | خُمِیْنی، روح‌الله، رهبر انقلاب اسلامی، و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران. آیت‌الله سید روح‌الله، فرزند حاج آقا مصطفى موسوی خمینی ...

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: