اخبار

فاعل شناسایی که در نظر بسیاری از فیلسوفان نادیده انگاشته شده در نظر مولانا اهمیّت بسیاری دارد. در نگرش او برای دستیابی به گزاره های مطابق با واقعیت، باید در کنار بهره گیری از علم منطق و روشِ درستِ تحقیق، به تهذیب نفس و خودسازی هم توجه کرد.

مولوی یکی از برجسته ترین عارفان اهل حکمت در تاریخ تفکر فارسی است و همین امر سبب شده است تا اثر ارزندۀ او مثنوی، سرشار از مفاهیم عرفانی- حکمی باشد. از جملۀ این مفاهیم، مفهوم عالم مثال است که تاکنون اهل حکمت بیشتر در آن تأمل کرده­اند و کمتر مورد توجه اهل عرفان و ادبیات قرار داشته است. در این پژوهش سعی شده است مفهوم عالم مثال و حس مرتبط با آن یعنی قوۀ خیال و رابطۀ بین آن دو در مثنوی مولوی بررسی و تحلیل شود.

صوفیان صبر را یکی از مقامات سلوک شمرده اند و در تعریف آن می گویند که صبر، خویشتن داشتن نفس است از اظهار جزع و شکایت به غیر خداوند و برای آن اقسام بسیار قائلند؛ از آن جمله صبر بر طاعت و پایداری در انجام اوامر و تجنب از منهیات است. صبر بر طاعت سبب ارتقا به درجات ایمانی و ملکوت انسانی می شود. از این رو مولوی انسان را به یوسف، عالم صورت را به چاه و صبر بر طاعت را به ریسمان تشبیه می کند.

بسیاری از اندیشمندان به دلیل رویکرد مشتاقانة مولوی به عرفان و نکوهش های گاه به گاه وی از عقل چنین تصور می کنند که مثنوی را نسبت چندانی با خرد نیست، این درحالی است که خرد بنا بر نظام اندیشگی مولانا به سه نوع مقدماتی، خُرد و کلان تقسیم شده و هر یک با کارکردها و ویژگی هایی متفاوتی مطرح می شوند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، پس از معرفی انواع خرد در مثنوی، ویژگی های آنها را مورد بررسی قرار می دهد و نتیجه می گیرد که خرد مورد انتقاد مولانا خرد خُرد است که به دلیل دچار شدن به آفات نفسانی نمی تواند به فهم حقیقت نائل شود.

هشتم مهرماه در تقویم رسمی ایران، به نام مولانا، شاعر بلندآوازه پارسی‌گوی است. روزی برای بزرگداشت عارفی شاعر و شاعری عارف که همانند بزرگانی چون حافظ، سعدی، عطار و ... با مرگ خود در قرن هفتم هجری به پایان نرسید، بلکه با اشعار نغز و شورانگیز خود حیاتی جاودانه یافت. حال، مولانا سال‌هاست، پای از مرزهای جغرافیایی وطن خود فراتر نهاده، وطنی به پهنای جهان دارد و با گنجینه شعر خود، مریدانی در جای‌جای دنیا پیدا کرده است.

بسیاری بر این باورند که حضور شمس در زندگی مولانا باعث شد او متحول و به مولانایی که ما امروز می‌شناسیم تبدیل شود. البته این قول، قول نادرستی نیست اما باید به این نکته هم دقت کرد که این دو در کنار هم کامل شدند. این نکته ظریفی است که مولانا با «قال» آمده بود و شمس تبریزی با «حال» اما همین تفاوت بود که آن‌ دو بزرگمرد را به هم جفت کرد و پدیده‌ای عمیقاً معنوی بین آنها ایجاد کرد.

: توفیق هاشم‌پورسبحانی، استاد بازنشسته دانشگاه، مولوی‌پژوه، مصحح، مترجم و مولف برجسته زبان و ادبیات‌فارسی، آثار ارزنده‌ای از خود به‌جای گذاشته است، سبحانی آموزگار انسانیت و انسان‌دوستی، فروتنی و نیک‌منشی نیز هست او مردی متواضع و بسیار دوست‌داشتنی است، به‌دنبال سلسله گفت‌وگوهایی که با چهره‌های ماندگار ادبیات فارسی انجام داده‌ایم، این‌بار به‌سراغ توفیق سبحانی رفتیم و سرانجام قرارمان در یک روز تابستانی در خبرگزاری خانه کتاب ایران هماهنگ شد، گفت‌وگویی با این این چهره ماندگار زبان و ادبیات‌فارسی انجام داده‌ایم.

شعر مولانا به دلیل معنویت خاص و همه‌گیر بودن آن به رنگ، نژاد، ملیت، قومیت و مذهب خاصی محدود نمی‌شود و جزو شعرهایی است که امروزه بعد از از چندین قرن هنوز هم مورد توجه است و خواستار فراوانی دارد. برای آشنایی بیشتر با ویژگی شعر و آثار مولانا و دلیل مانوس بودن جوامع امروزی با آن پس از گذشت قرن‌ها، با محمد خدادادی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد که پژوهش‌های او بیشتر در حوزه ادبیات عرفانی و عرفان اسلامی است و درباره شمس و مولانا هم پژوهش‌های فراوانی دارد به گفت‌وگو نشستیم که شرح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم:

احمد افلاكی تقریبا بیست سال پس از وفات مولانا به‌دنیا آمده است. شیفتگی او به مولانا و احتمالا فروتنی‌اش باعث شده كه افلاكی كمتر از خودش بنویسد اما در رساله دیگران اشاراتی به او شده است. از قرار معلوم او شاگرد و مرید «عارف چلبی»، نوه مولانا بوده است و مراحل سیروسلوك عرفانی را زیرنظر او گذرانده است. او بعد از وفات مرادش، متولی مزار مولانا می‌شود و جلسات مثنوی‌خوانی را در آنجا اداره می‌كند.

جلال‌الدین محمد (٦٧٢-٦٠٤ ه. ق.) فراسوی بلخ و روم، نامی جاودان در تاریخ فرهنگ و تمدن بشری است؛ اندیشمندی كه به واسطه مثنوی شریفش از قرن هفتم هجری تا سده بیست‌ویكم میلادی را در نوردیده و امروز در ینگه دنیا همان قدر مخاطب دارد كه در ایران و افغانستان و تركیه. همه ساله نیز درباره زندگی و اندیشه‌های او یا با الهام از آنها آثار تازه‌ای پدید می‌آید كه با اقبال گسترده مردم مواجه می‌شود، نمونه اخیرش رمان پرفروش «ملت عشق» اثر الیف شافاك نویسنده ترك تبار است كه ترجمه‌اش به فارسی بارهای بار تجدید چاپ شده است.