نوشتار حاضر، به بررسی چگونگی برگزاری مراسم جشن نوروز در شبه قاره ی هند می پردازد که عمدتاً در عهد تیموریان هند به صورت منظم و مفصل برگزار می گردید. در این مقاله، با اتکاء به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی - تحلیلی، فراز و فرودهای این جشن در دربار چند شاه نخست این حکومت مورد بررسی قرار گرفته است. مقاله، این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می دهد که دیدگاه و موضع شاهان تیموری نسبت به جشن نوروز و تشریفات برگزاری آن، متأثر از چه عواملی است.
این مقاله بر آن است که نشان دهد راز ماندگاری عید نوروز در دوره ایران اسلامی به جهت ویژگی خود عید نوروز و نیز خردمندی و خوش ذوقی ایرانیان در این خصوص است. یکی از عوامل ماندگاری نوروز این است که صرفاً یک عید و جشن ملی نیست، بلکه یک مراسم دینی است و بنیاد و ماهیتی مذهبی دارد. علاوه بر این، مسأله خلقت و آفرینش جهان و نخستین انسان با عید نوروز و آغاز فصل بهار ارتباطی وثیق دارد، و نیز اعتدال فصل بهار با مسألۀ ظهور موعود و اجرای قسط و عدل در پیوند است.
نوروز، جشنی باستانی و ایرانی است که همه ساله در روز اول بهار آن را جشن می گیریم. نوروز، همچنین نمادی است از بیداری طبیعت از خواب زمستانی و مرگی که به رستاخیز و زندگی منتهی می شود و به همین مناسبت جشن مربوط به فروهرها نیز بوده است. افسانه های ایرانی، پیدایش نوروز را به دوران «جمشید پیشدادی» نسبت می دهند و می گویند: چون جمشید به پادشاهی رسید، دین را تجدید کرد و این کار در روز «نوروز» انجام شد که اکنون هر ساله این جشن بزرگ توسط ایرانیان گرامی داشته و برگزار می شود.
جشن‌ها و عیدهایی بسیار از دیرباز تاکنون در فرهنگ و تاریخ ایرانی وجود داشته که نوروز مهمترین آنها بوده است. اوژن اوبن، سفیر فرانسه در ایران عصر قاجار، جشن باستانی نوروز را یکی از دستاوردهای فرهنگی نیاکان ایرانیان برشمرده که از آغاز پیدایش آن از زمان جمشید، پادشاه اسطوره‌ای تا امروز، با شوری ویژه برگزار کرده‌اند. آیین‌هایی چون نوروز بزرگترین دلیل همبستگی ملی ایرانیان در تاریخ دیرینه سرزمین‌شان به شمار می‌آمده است. این آیین باستانی بیش از دو هزار‌سال در تاریخ و سرزمین ایران پیوستگی داشته است و هیچ رخداد و دگرگونی نتوانسته است آن را از بستر جامعه و خاطره جمعی ایرانیان بزداید.
«نوروز پژوهی» چند دهه است که در مرکز توجه محققان و تاریخ‌پژوهان ما قرار گرفته است. اما دوره جدید نوروزپژوهی، از سال 1377 در شیراز آغاز و با کنگره بم و انتشار کتاب‌ها و مجموعه مقالات آن ادامه یافت و خوشبختانه هنوز هم به جدیت در حال پیگیری است.چند وقت پیش در این حوزه مطالعاتی بحثی مطرح شد تحت این عنوان که «چرا برای نوروز یک نماد واحد نداریم؟»
در ایران، هم زمان با برپایی عیدهای مذهبی و اسلامی هم چون (غدیر، فطر و قربان) توجّه فراوانی به عیدها و جشن های ملّی و باستانی هم چون (نوروز، فروردینگان، اردیبهشتگان، خردادگان، تیرگان، مهرگان، یلدا، سده، اسپندگان، چهارشنبه سوری) وجود دارد. که البتّه میزان آشنایی و توجّه به هر کدام از آن ها در مناطق مختلف ایران متفاوت است. با بررسی های انجام شده به شمار 24 جشن ملّی ایرانی بر می خوریم که از بین این جشن ها میزان توجّه شاعران مورد پژوهش ما (ابوالقاسم فردوسی، فرّخی سیستانی، خاقانی شروانی، منوچهری دامغانی) به 3 جشن (نوروز، مهرگان، سده) بیش تر است.
«نوروز، سالْ جشن کهن» مجموعه مقالات و یادداشت‌های محمد میرشکرایی از سوی شرکت نشر نقد افکار با مشارکت فصلنامه بین‌المللی فرهنگی پژوهشی هفت گنبد منتشر شد.
دریای جاودانه و بی کران شاهنامه از دیدگاه های گوناگون ارزشمند و در خور بررسی است که یکی از این دیدگاه ها رازهای نهفته در شاهنامه است که در این نوشتار برای نمونه راز جشن نوروز در شاهنامه بررسی می شود. فردوسی بزرگ دربارۀ چگونگی برپایی جشن نوروز در زمان جمشید می گوید
در تاریخ «عالم آرای عباسی» توصیف های کاملی از شور و حال جشن های نوروزی شاه و مردم ارایه شده است: «به مباركی سال و تهنیت قدوم نوروز چند روز به لوازم عیش و خرمی پرداختند و بازارهای شهر را آذین و در میدان سعادت آباد به چوگان بازی و قبق اندازی مشغولی فرموده...»
جشن نوروز یکی از قدیمی ترین و اصیل ترین جشن های ایران زمین است که اگرچه در گذر زمان دچار تغییرات و دگرگونی هایی شده اما اصل وجود این جشن و حس خوش نوروزی آن همچنان به قوت خود باقی مانده و آنچه بر تاریخ این سرزمین گذشته است
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید