اخبار

چرا خود را با تاریخ سرگرم می کنیم؟ آیا پژوهشهای تاریخی ارزشی دارند، و تلاشهایی که در این باره صورت می گیرند، به زحمتش می ارزد؟ پاسخ "آری یا نه" گفتن به این سؤالات در یک آن ممکن نیست. اجازه دهید با نقل حکایتی کوچک توضیح دهم که منظورم چیست؟

در تاریخ بشرى، تمدن‏هایى که تاریخ مکتوب ندارند روایت‏ خود را به آیندگان اختصاص داده و تمایل چندانى به حفظ اعمال اجداد خود نشان نمى ‏دهند. خلاف آن در مورد تمدن‏هاى سامى و غیر سامى صادق است که از قدیم الایام در سواحل مدیترانه و آسیاى غربى جانشین یکدیگر شده ‏اند.

جای فرخزاد کجاست؟ کجای مدرنیسمِ شعری فارسی؟ تبعاً این سوال تنها در دامنه‌ی میدانِ نیما پیش کشیده می‌شود. مسأله‌ی نیما (به‌بیانِ مالارمه‌ای) «مسأله‌ی بحرانِ مصرع» است: از بیت به سطر. مسأله تأسیسِ سطر بر ویرانه‌های بیت است. گذار از یک نظامِ ادراکی و توزیعیِ تقارن‌محور (دو مصراع مثل دو کفه‌ی یک ترازو، و ذهنی که در «عدلِ» شعر نشسته)، به یک نظامِ خطی-سطری.

غزالی در آثار خود از طوس یاد کرده اما از«نوقان» سخنی نگفته است. از باب نمونه در نامه پند‌آموز به سلطان سلجوقی (ظاهراً به غیاث احمدبن‌محمد سلجوقی، حکومت ۴۹۸-۵۱۱‌ هجری)،۸ اشاره‌ای به خشکسالی طوس در پریشانی اهالی دارد: «ایزد تعالی ملک اسلام را از مملکت دنیا برخوردار کناد… که یک ساعت عدل برابر صد سال عبادت است.

مساله مطرح شده در این مقاله، قول به شان علمی تاریخ است؛ چون علم، بنا به تعریفی، کشف روابط علت و معلول میان پدیده ها است، پس تاریخ نیز نخست باید ماوقع، یعنی همان پدیده های تاریخ را بیان دارد، و سپس علل وقوع آنها را به دست دهد.

ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه از مورخان قرن چهارم هجری معتقد است: «تاریخ برای سیاستمداران و رهبران ملتها آزمایشگاهی است که آنها را از تاریخ اقدامات گذشتگان آگاه می‌سازد.

اگر بشود تاریخ را به حافظۀ انسان تشبیه کرد، کار مورخان حفظ و وضوح‎بخشی به آن حافظه است؛ مورخان هستند که گوشت و پوست تاریخ را فراهم می‎کنند و از طریق منابع مختلف، رویدادها را باز‎گویی یا بازآفرینی می‎کنند، در این میان امکان دارد فردی از میان مورخان اندکی به سمت مفاهیم فلسفی منعطف شده و راه را برای اندیشیدن به تاریخ کمی باز کند.

فراخوان نخستین همایش تاریخ، پژوهش و نقد متون اعلام شد. این همایش با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و گروه تخصصی تاریخ شورای بررسی متون کتب علوم انسانی برگزار خواهد شد.

مگر نه اینکه هر مورخی که آمد تاریخ ما را از آغاز تا روزگار خود دوباره نوشت و علایق و زبان عصر خود را چاشنی قلم خود کرد و گاه نه به یک روایت بلکه به چند روایت (طبری) نوشت تا هم‌عصران و آیندگان را از احوال گذشتگان بی‎خبر نگذارد و باعث عبرت گردد، پس چگونه است که ما این‌چنین به نداشتن حافظۀ تاریخی بی‎مثالیم و به ‎قول مهدی اخوان‌ثالث جز پدر، نیای دیگری نشناختیم هرگز؟۱

پیرنیا راست می گفت: لوی هندرسن سفیر امریکا در ساعت 6 بعد از ظهر اول شهریور 1333 از در عقبی دربار وارد شد و به دیدار شاه رفت. این ملاقات خصوصی و محرمانه بود که به درخواست شاه انجام می شد. شاه روز پیش از رم به تهران بازگشته بود. او هم هنگام فرار که بعد از شنیدن خبر شکست کودتای 25 مرداد ساحل خزر را ترک گفت و هم هنگام بازگشت که پس از پیروزی کودتای 28 مرداد و سقوط دولت به سوی تهران می آمد سر راه بغداد توقف کرده بود. هنگام رفتن هواپیمای شاه کمی پیش از هواپیمایی که ملک فیصل را از اردن می آورد و در فرودگاه بغداد نشست...