اخبار

سطور ذیل در سرگذشت دهخدا به قلم سید حسن تقی زاده است که به خواهش دکتر محمد معین اختصاصاً برای مجلد مقدمۀ لغتنامۀ دهخدا نوشت و در آن کتاب به چاپ رسید. علت اینکه مرحوم معین از تقی زاده خواست که شرح حالی از دهخدا بنویسد به واسطۀ قدمت اطلاعات تقی زاده نسبت به احوال دهخدا بود که از سال 1325 قمری میان آنها آشنائی به وجود آمده بود و از تصادف روزگار گوشه ای از سختیهای زندگی را با هم گذرانیدند. لذا این مقاله را از باب احتوا بر اطلاعات لازم جهت تحقیق در سرگذشت دهخدا نقل می کنیم.

در موزه هگمتانه همدان، مجموعه‌ای بسیار نفیس از سنگ‌نوشته‌ها و سنگ قبرهای دوره اسلامی از دوره‌های تاریخی مختلف (سده ششم تا دوره قاجار) متعلق به همدان و برخی شهرها و مناطق اطراف آن وجود دارد. اخیراً اطلاع یافتم که گویا استاد عبدالله قوچانی شماری از کتیبه‌های این مجموعه را در قالب کتابی، بازخوانی کرده و قصد انتشار آن را دارند.

«علی اکبر دهخدا» ادیب، لغت‌شناس، شاعر و سیاستمدار ایرانی، در حدود سال 1257 هجری شمسی در تهران متولد شد. پدرش «خان باباخان» پیش از ولادت وی از قزوین به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید. هنگامی که دهخدا 10ساله بود پدر وی وفات کرد و او با توجه مادر خود به تحصیل ادامه داد.

ساعت 5/6 بعد از ظهر روز دوشنبۀهفتم اسفند ماه 1334 خورشیدی شمع حیات استاد دهخدا از تندباد مرگ فر نشست. خطابۀ زیرین در مجلس تذکری که به مناسبت نخستین سال درگذشت آن فقید سعید در منزل آن مرحوم برپا شده بود خوانده شد، شاید خوانندگان ارجمند در آن با احساسات شاگردی استاد از دست رفته بیش از همه چیز روبرو باشند.

با پیروزی انقلاب مشروطه، روزنامه نگاری از انحصار دربار خارج شد و شیوۀ متکلف آن در انزوا قرار گرفت. به این ترتیب هم زمان با خارج شدن زبان به عنوان ابزار قدرت از سلطۀ دربار، آزادی بیان نیز دوران کوتاه درخشش خود را آغاز کرد

دهخدا از برجسته ترین چهره های فرهنگ و ادب این مرز و بوم است که علاوه بر عرصه های سیاست، روزنامه نگاری، پژوهش و تألیف، در نویسندگی و شاعری نیز نقش مهمی ایفا کرده است.

نشست خبری دومین دوره کتاب سال اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های سراسر کشور؛ جشنواره «نشان دهخدا» ویژه علوم انسانی روز سه‌شنبه ۱۸ آبان در محل انتشارات علمی - فرهنگی برگزار شد.

«شاهد عهد شباب» مجموعه شعرهای جوانی محمدعلی موحد است. یادگار روزهایی که ایران سراسر درگیر مسئله ملی‌شدن نفت بود و مبارزه با انحصارطلبی شرکت نفت انگلیس پیونددهنده افکار بسیاری از روشنفکران در ایران و البته در تمام جهان. موحد در آن زمان سردبیر روزنامه نفت بود و در جبهه مصدقی‌ها. مسئولیت او در شرکت نفت و درگیری از نزدیکش با مسئله نفت در تمام زندگی آن سال‌های وی سایه افکنده است، به‌خصوص در شعرهایی که در تنهایی خود نوشته است. شاهد عهد شباب به همین سبب شاهدی نفت‌آلود است و یادگار گرمای شط و شطح‌های آزادی‌خواهانه.

در ادبیات انگلیسی چند شعر رثائی شهرت خاص پیدا کرده است: یکی شعر «لیسیداس»۱ اثر جان میلتن در مرگ ادوار کینگ،۲ شاعر انگلیسی ایرلندی که با او هم درس و دوست بود؛ دیگری شعر تنیسن با عنوان «به یادبود»۳ برای دوست غریق خویش آرتو هنری هلم۴ و نیز شعر «ادونه ئیس»۵ شلی به یاد کیتس،۶ شاعر انگلیسی. این هر سه اثر زاده طبع شاعری است درباره دوستی گرامی و هم قلم. شعر معروف علی‌اکبر دهخدا در مرگ میرزا جهانگیرخان صور اسرافیل نیز اثری از این گونه است و از جهات بسیار، خواندنی و ماندنی.

عظیم محمودآبادی: علی‌اكبر دهخدا كه بی‌تردید یكی از سرآمدان فرهنگی و ادبی ایران زمین محسوب می‌شود، زمانی در روزنامه صوراسرافیل قلم در دست می‌گرفت و «چرند و پرند» می‌نوشت تا از این طریق بتواند به تنویر افكار عمومی و روشنگری در میان جامعه ایران بپردازد. او از جمله شخصیت‌هایی بود كه به ناگزیر پایش به سیاست باز شده بود وگرنه چندان اشتیاقی به آن نداشت.