اخبار

توتمیسم که اعتقاد به تقدّس حیوان یا گاه گیاهی خاص است، یکی از باورهای اقوام ابتدایی است که می توان رگه هایی از آن را در بین ایرانیان نیز یافت. در این میان یکی از منابع کهن و معتبر ایرانی که می توان با کمک آن اطّلاعات بسیاری دربارة فرهنگ، دین، آداب و رسوم، اعتقادات، باورها و بسیاری از ویژگی های دیگر ایرانیان و سایر اقوام در آن یافت، شاهنامۀ فردوسی است.

خرد و خردگرایی از مفاهیم و بن مایه های کلیدی و بنیادین شاهنامه است. مسلماًشاهنامه به واسطه اخذ روایات تاریخی از متون ایرانی قبل از اسلام و شاهنامه ابومنصوری و دیگر خداینامه ها و روایات شفاهی مقتبس از موبدان و دیگر مورخان آگاه به علوم زرتشتی، تا حدی از اندیشه های اوستایی و زرتشتی اثر پذیرفته است

گشتاسب در متون دینی زرتشتی شخصیتی موجه و حتی مقدس دارد، اما در شاهنامه فردوسی و بیشتر کتاب های تاریخی بعد از اسلام، پادشاه منفور و تبه کاری است که پسر دلاور خود اسفندیار را آگاهانه به کام مرگ می فرستد.

قسمت اول این نوشتار که گزارش کوتاهی از وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران فرمان‌روایی «کاووس» پادشاه کیانی به روایت آنچه در شاهکار جاودانی حکیم توس شاهنامه آمده است، در شماره هفته گذشته چاپ شد.

شاهنامه فردوسی، گنجینه ای است محتوی اصیل ترین اندیشه ها، درباره جوانمردی، جای بسی شگفت ایت که هنوز پژوهشگری به سراغ ژرف یابی درباره جوانمردی در شاهنامه نرفته است.

این نوشتار، گزارش کوتاهی است از وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران فرمان‌روایی «کاووس» پادشاه کیانی به روایت آنچه در شاهکار جاودانی حکیم توس شاهنامه آمده است و در آن به ناچار نیم‌نگاهی نیز به پادشاهی افراسیاب پادشاه تورانی افکنده می‌شود.

«دی» در اوستا، دَئوش DATHUSHیا دَذوَ Dadhva و در فارسی «دی» شده است. «دی» به چم پروردگار و دادار است. که از ویژگی‌ها (خصوصیت) اهورامزدا است. از این روی «دی» یکی از ماه‌های مینوی (مقدس) و پرارج در نزد ایرانیان است. بر پایه گزارش روزها روز نخست از هر ماه اورمزد نام دارد. روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم نیز «دی» دارند و از آن روی که این سه روز با هم اشتباه نشوند نام روز پسین‌شان به آنان افزوده شده است: روز هشتم: دی به آذر، روز پانزدهم: دی به مهر، روز بیست و سوم: دی به دین نامیده‌اند

بسیاری با استناد به همین بیت، فردوسی را نژادپرست می دانند که هنر را فقط نزد ایرانیان می بیند نه نزد نژادهای دیگر. نخست باید دید بیت یادشده در چه بافتی سروده شده است: بهرام گور، پادشاه نامدار ساسانی خود به رسولی از طرف خودش نزد شَنگُل پادشاه هند می‌رود تا باژ بستاند. آنجا کَرگ (کرگدن) و اژدهایی را می‌کشد و یکی از مردان دیوزور شاه را چنان بر زمین می‌کوبد که استخوانهایش خرد می‌شود. شنگل دخترش سپینود را بدو می‌دهد، ولی فغفور چین، پدرزن شنگل، برنمی‌تابد که شاه‌زاده‌بانویی چون ‌نوه‌اش، زن فرستاده‌ای از ایران شود

دو همتای آشیل و هکتور، یعنی اسفندیار و رستم در حماسه بزرگ منظوم ایرانی، شاهنامه فردوسی (سده ۴ ه) نقش مهمی دارند. شباهت های بین کارکرد آشیل و اسفندیار از یک سو، و هکتور و رستم از سوی دیگر اتفاقی نیست. مقاله حاضر در صدد روشن شدن این نکته است که حکومت یونانی باختر (بلخ) در شمال شرقی ایران نخست در ماوراالنهر و بلخ در طول ۲۵۰۰ تا ۱۳۰ پ.م.، و آنگاه در دره سند از ۱۹۰ تا ۵۰ پ.م.، و بعد در دوره پادشاهان سلوکی از ۳۱۲ تا ۱۳۵ پ.م. باعث تاثیرات فرهنگی ماندگار یونانی در ایران زمین شد. یکی از این تاثیرات در سوگنامه “رستم و اسفندیار” دیده می شود

تصویری که در درازای تاریخ از دیگر ملتها و چهره ی فرهنگی/هویتی آنها در داستانها و روایات ملی ایرانیان شکل گرفته، بسیار مهم و دیرپا می تواند باشد. هند و ایران همواره از تمدنهای کهن و بزرگ جهان بوده که وارونه ی بسیاری از تمدنهای بزرگ، هنوز از میدان جهانی به در نشده و داد و ستد در میانشان وجود دارد.