گفت و گو با آیت الله موسوی بجنوردی: تكثر نسل در اسلام جنبه اجبار ندارد

1393/4/10 ۱۰:۴۸

هفته گذشته مجلس كلیات طرحی را به تصویب رساند كه با انتقاد‌های زیادی رو به رو شد. در یكی از جنجال برانگیز‌ترین بندهای مصوبه مجلس عنوان شد كه برای كسانی كه از روش‌های ناباروی و عقیم‌سازی استفاده می‌كنند، دو تا پنج سال حبس در نظر گرفته می‌شود. خیلی زود بسیاری از كارشناسان حوزه‌های مختلف اعم از جمعیت شناسان، جامعه شناسان، حقوقدانان، پزشكان و... نسبت به مصوبه مجلس واكنش نشان دادند. وزارت بهداشت رسما طرح مجلس را مورد انتقاد قرار داد و عنوان كرد كه در آن سلامت مادر و فرزند در نظر نگرفته شده است.

میمنت گلشنی: هفته گذشته مجلس كلیات طرحی را به تصویب رساند كه با انتقاد‌های زیادی رو به رو شد. در یكی از جنجال برانگیز‌ترین بندهای مصوبه مجلس عنوان شد كه برای كسانی كه از روش‌های ناباروی و عقیم‌سازی استفاده می‌كنند، دو تا پنج سال حبس در نظر گرفته می‌شود. خیلی زود بسیاری از كارشناسان حوزه‌های مختلف اعم از جمعیت شناسان، جامعه شناسان، حقوقدانان، پزشكان و... نسبت به مصوبه مجلس واكنش نشان دادند. وزارت بهداشت رسما طرح مجلس را مورد انتقاد قرار داد و عنوان كرد كه در آن سلامت مادر و فرزند در نظر نگرفته شده است. انتقادات به مصوبه مجلس باعث شد برخی از نمایندگان به ویژه اعضای كمیسیون بهداشت مجلس بگویند این طرح باز هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. آیت‌ا... موسوی بجنوردی درگفت‌وگو با آرمان درباره فرزندآوری از نظر اسلام سخن می‌گوید. او با اشاره به مصوبه مجلس و با تاكید بر اینكه در اسلام بر ازدیاد جمعیت مسلمانان تاكید شده است اما، این ازدیاد ملاحظاتی دارد تصریح می‌كند: مساله تكثر نسل در اسلام اصلاً جنبه اجبار ندارد.

  كلیات طرح ممنوعیت از پیشگیری بارداری به تازگی در مجلس تصویب شده است. وزارت بهداشت از نخستین نهاد‌هایی بود كه به این طرح به دلیل نادیده گرفتن سلامت مادر و كودك انتقاد كرد. ارزیابی شما از تصویب این طرح به لحاظ شرعی و فقهی چیست؟

 از آنجا كه كلیات این طرح در مجلس به تصویب رسیده است و به گونه‌ای در حال تبدیل شدن به قانون است، نمی‌توانیم اعلام كنیم این موضوع خلاف شرع و قانون است و مردم را به قانون شكنی ترغیب كنیم. به اعتقاد من، در این مرحله تنها شورای نگهبان می‌تواند این طرح را با شرع مطابقت دهد و ببیند آیا طرح مذكور مطابق با شرع است و شرع اسلام این مساله را می‌پذیرد كه حكومت كسی را كه عمل عقیم‌سازی انجام می‌دهد به زندان بیندازد یا نه؟ در این مورد می‌توان به این فرمایش ارزشمند پیغمبر اشاره كرد كه فرمودند:«تناكحوا تناسلوا تكثروا، فإنی اباهی بكم الامم یوم القیامة ؛ با همدیگر ازدواج كنید و دارای نسل گردید و زیاد شوید، به راستی كه من مباهات می‌كنم به واسطه شما در مقابل امت‌های دیگر در روز قیامت.» در واقع، معنای تلویحی این حدیث این است كه افزایش امت اسلامی، عزت اسلام است. بر همین اساس، از نظر اسلام نباید جلوگیری از حمل  یا فرزند‌آوری صورت گیرد. این مساله را شرع صراحتا می‌گوید. اما اگر كسی از حیث مالی  یا بیماری مشكلی دارد، برای مثال پنج تا بچه دارد و از لحاظ معیشتی نمی‌تواند هزینه فرزند جدید را تقبل كند، این فرد عذرش قبول است اما اصل جلوگیری از ازدیاد نسل را شرع نمی‌پذیرد. البته یك مورد دیگر هم وجود دارد و آن هنگامی است كه حاكم مسلمین تشخیص دهد رشد جمعیت در جامعه‌ای از لحاظ اقتصادی یا سایر جنبه‌ها قابل اداره نیست. در آن صورت می‌تواند به عنوان حكم حكومتی جمعیت را تحدید كند.

 به نظر شما به جای این نوع اقدامات كه منتقدانی دارد، تا چه اندازه باید از سوی مسئولان به ایجاد بستر‌ها و زمینه‌های لازم برای فرزندآوری توجه شود؟

مساله تكثر نسل در اسلام جنبه اجبار ندارد اما، بسیار نیكو است كه نسل انسان به‌طور معقول ادامه پیدا كند به این معنی كه، افراد تا آنجا كه شرایط اقتصادی اجازه می‌دهد فرزند داشته باشند. در مساله فرزندآوری موضوع تربیت بچه از همه چیز مهم‌تر است. والدین باید بتوانند فرزندان خود را تربیت اسلامی كنند و جامعه اسلامی هم موظف است تا امكان تحصیلات بچه‌ها را فراهم كند تا بی‌سواد نباشند. جامعه اسلامی، جامعه باسواد است. پیغمبر هم در این مورد حدیث مشهوری دارند كه فرمودند: اطلبوا العلم من المهد الی اللحد، یعنی ز گهواره تا گور دانش بجوی. این حدیث و بسیاری از احادیث این چنینی نشان‌دهنده جایگاه بالای علم در جامعه اسلامی و نزد حاكمان اسلامی است.

 در اسلام به موضوع تربیت فرزند صالح بسیار تاكید شده است. تربیت فرزند صالح نیز نیاز به یك سری زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی دارد كه در این طرح مورد توجه قرار نگرفته است. ارزیابی شما از این مساله و لزوم توجه به بستر‌های اجتماعی و اقتصادی فرزندآوری چیست؟

ببینید! بخش زیادی از تربیت فرزند در جامعه اسلامی وظیفه حكومت است. به ویژه مساله تعلیم و تربیت. در حال حاضر نیز طبق قانون تعلیم و تربیت باید در كشور رایگان باشد و دولت وظیفه دارد تا امكان آموزش رایگان را برای همه كودكان فراهم كند. اسلام دین فرهنگ، علم و تربیت است. اسلام با جامعه بی‌سواد كاملاً مخالف است. جامعه اسلامی باید جامعه‌ای دانا باشد تا در دنیا الگو شود نه اینكه جامعه‌ای بی‌سواد و عقب افتاده باشد. اگر می‌خواهیم كثرت جمعیت داشته باشیم باید تمام این موارد را در نظر بگیریم یعنی، همسو با كثرت جمعیت، تعلیم و تربیت، امنیت اجتماعی، اخلاق و شرایط ازدواج جوانان را باید در نظر گرفت. حكومت اسلامی باید شرایطی را فراهم كند كه جوانان بتوانند ازدواج كنند. در شرایط فعلی ازدواج كم شده است و به اعتقاد من، این فرهنگ بدی است. در هیچ كجای فرهنگ اسلامی نیامده است كه پدر دختر باید جهیزیه مفصل دهد. كسی كه چندین دختر دارد و حقوق بگیر است اصلاً این امكان برایش وجود ندارد. نتیجه این نوع تجملات هم چیزی نیست جز كاهش نرخ ازدواج. در چنین جامعه‌ای طبیعی است فساد رواج پیدا كند. به همین دلیل ضروری است در مرحله اول فرهنگ‌سازی كنیم. بهترین راه برای كثرت جمعیت افزایش میزان ازدواج است. كثرت ازدواج هم جلوی گسترش فساد و انحرافات را می‌گیرد و جمعیت لازم را هم تامین می‌كند. باید كاری كنیم تا جلوی برگزاری مراسم ازدواج پر تشریفات گرفته شود و پدر دختر مجبور نباشد جهیزیه 150 میلیونی دهد. فرهنگ‌سازی برای آغاز ساده و بی‌تكلف زندگی مشترك باید جزو اولویت‌های حكومت اسلامی باشد.

 شكل‌گیری بستر‌های لازم برای تامین معیشت بچه‌ها و تعلیم و تربیت آنها علاوه بر تكثیر جمعیت تا چه اندازه باید مورد توجه باشد؟

به عقیده من، تعلیم و تربیت در جامعه اسلامی باید در اولویت باشد. یكی از مشكلات ما هزینه مدارس است. در حال حاضر، مدارسی كه امكانات بهتری نسبت به سایر مدارس دارند از بچه كلاس اول دبستان مبلغی در حدود هشت میلیون تومان می‌گیرند. كارمند حقوق بگیر چگونه می‌تواند این هزینه را پرداخت كند. امروز دولت وظیفه دارد تا این مشكلات را برطرف كند و امكان تحصیل رایگان و با كیفیت را برای همه بچه‌ها فراهم كند. در مرحله اول باید این مشكلات رفع شود و پس از آن فكری به حال فرزندآوری شود تا جامعه اسلامی با عنوان جامعه‌ای با سواد و پیشرفته آن طور كه پیغمبر فرمودند و در احادیث نیز به آن اشاره شده است، متكثر شود.

روزنامه آرمان