گفتگو

کتاب «نگاه‌ها به ایران» به ایران پایان سده نوزدهم میلادی از طریق عکس‌های موجود در آرشیو دانشگاه لایدن هلند می‌پردازد. این عکس‌ها که اغلب متعلق به آرشیو یک مجموعه‌دار هلندی به نام هوتس است که در آن زمان به ایران سفر کرده، برای نخستین‌بار در قالب یک کتاب و در یک مجموعه کنار هم منتشر شده است.

متن زیر مصاحبه مفصل با سیاوش جمادی است که به دلیل حجم بسیار زیاد آن بخش اندکی از آن در نشریه فرهنگ امروز منتشر شده است. سیاوش جمادی در این مصاحبه مفصل از فلسفه سخن گفت و از تاریخ. از ایران سخن گفت و از جهان. از سنت سخن گفت و از مدرنیته. از مردم سخن گفت و از حاکمان و اینکه چگونه ایرانیان با مشروطه نیم بند تلاش کردند با الگوپذیری از غرب از سرنوشت تاریخی خود فاصله بگیرند. او همچنین از چرایی ناکامی ما برای ایجاد آنچه که در غرب دموکراسی نامیده می شود سخن گفت. آنچه که این مصاحبه را مهم جلوه می دهد تلفیق تاریخ و فلسفه در رسیدن به یک پاسخ مطلوب است. مطلب زیر بخش پنجم این مصاحبه است.

استاد «محمد یگانه»، خواننده و نوازنده موسیقی مقامی، متولد مردادماه ۱۳۳۰ در شهر قوچان است. به گفته خودش، بخشی‌گری چهار نسل در خانواده آنها قدمت دارد. او فرزند استاد مرحوم «حاج حسین یگانه» بخشی بزرگ شمال خراسان است. یگانه، دوتارنوازی و آوازخوانی را از پدر آموخته است. او همچنین نزد استادان بزرگی مثل مرحوم «اسماعیل ستارزاده»، «رحیم‌خان بخشی»، «غلامحسین بخشی جعفرآبادی»، «خان‌محمد قیطاغی» و «عوض بخشی» شاگردی كرده است.

ابــوالقــاسم اسمــاعیل‌پور شــاعر، نویســنده، متــرجم و اسطوره‌شناس است و استاد دانشگاه شهید بهشتی در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی، وی در فاصله سال‌های 2004 تا 2006 استاد مدعو دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای و در فاصله سال‌های 2013 تا 2015 استاد دانشگاه دولتی مسکو بوده است.

غلامحسین تکمیل‌همایون اکنون مدیر واحد تهران‌پژوهی است که چندین سال است در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تهران آغاز به کار کرده است. همزمان با روز تهران (14 مهرماه) با او گفت‌وگویی درباره تهران در آیینه آثار مکتوب و تهران‌پژوهی داشته‌ایم که مشروح آن را می‌خوانید:

سهراب سپهری از آن دست افرادی بود که هزار سال هم بگذرد باز عده‌ای معتقدند که چرا این شاعر خشونت‌های دهه چهل را ندیده و خودش را از جمع جدا کرده است؛ اما کیست که بداند او شاعر زیبایی‌هاست و گویا قصد کرده بود تا از پنجره‌های زیادی عبور کند و پشت آن پنجره‌ای قرار گیرد که دنیا برای او اینگونه معنی می‌شود. به مناسبت 15 مهرماه زادروز این شاعر و نقاش معاصر به سراغ محمود معتقدی رفتیم و گپ‌وگفتی را با وی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

نمی‌شود به سهرابِ شاعر اشاره کرد و سهرابِ نقاش را از قلم انداخت. سهراب سپهری علاوه بر آن‌که چهره ای شناخته شده در شعر معاصر ایران است در هنر نقاشی نیز صاحب جایگاهی است مهم و قابل تامل. او نقاشی است کاشف، که به اتکای جستجو در طبیعت و اشیاء به تجربه‌هایی یگانه در نقاشی مدرن ایران دست زده است. آیدین آغداشلو که البته هنرمندی است مولف از شاعرانگی سهراب در نقاشی و تفاوت نگاهش با شاعران همعصرش می گوید.

سرپرست دانشگاه استاد فرشچیان می‌گوید: نقص نظام آموزشی ما که فقط توان ساختن هنرشناس یا هنرمند مدرن داشته و برای تربیت هنرمند ایرانی-اسلامی عقیم است با تاسیس دانشگاه استاد فرشچیان برطرف می شود.

سیدفتح‌الله مجتبایی، چهره ماندگار، استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب‌فارسی است. برای آن‌ها که دستی در علوم انسانی دارند، “سیدفتح‌الله مجتبایی” نامی است به غایت بلند و پرآوازه. ایشان بيش از آن‌که صحبت کند سکوت مي‌کند، به عبارت ديگر کم‌گويي و گزيده‌گويي صفت دکتر مجتبايي است. وي در اديان هندو و بوديسم و امثال آن، چهره يگانه در ايران است و اين رشته را در معتبرترين دانشگاه‌هاي دنيا آموخته و تدريس کرده است. کسی که بار فرهنگی این مرز و بوم را در دهه‌های اخیر بر دوش داشته و بدون شک یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های ادب و فرهنگ ایران زمین است.

در بین جامعه‌شناسان و پژوهشگران فرهنگی چالش مهمی در مورد اینکه اصلی‌ترین خصلت ایرانی‌ها چیست وجود دارد. برای مثال دکتر کاتوزیان از «جامعه کوتاه مدت» و «عدم تداوم» به عنوان خصلت اصلی فرهنگ ایرانی، سخن می‌گوید و مهندس مهدی بازرگان در کتاب «سازگاری ایرانی» عنصر اصلی شخصیت ایرانی‌ها را مفهوم‌سازی و ارائه می‌کند. شما اما در مجموعه مطالعات‌تان بر روی خلق و خوی ایرانی‌ها، خصوصاً در مجموعه چند جلدی دایرة المعارف خصایص ایرانی، ترس را گرانیگاه فرهنگ ایرانی و عنصر اساسی شخصیت انسان ایرانی معرفی می‌کنید. قبل از هر چیز در مورد تعریف‌تان از ترس کمی بگویید.