مقاله

از دیرباز بحث محققانه‌ای بوده که آیا دندی‌ایسم اساساً پدیده‌ای است متعلق به اروپای غربی یا جهانی. بعضی تا آنجا پیش رفته‌اند که می‌گویند پدیده‌ای مشخصاً انگلیسی است که نهایتاً چندتایی مقلد در فرانسه داشته. اگرچه راست است که رفتار خودآگاهانهٔ دندی‌گون عمدتاً در دو سوی دریای مانش باب بود، اما نمونه‌هایی نزدیک به تیپ آرمانی را در جاهایی دیگر هم می‌توان یافت. شاتوبریان میان سرخپوستان شمال آمریکا عناصری از دندی‌ایسم دید، سرخپوستانی که در زمان سفر او به آن منطقه، استعمارگران اروپایی در کار نابود کردن فرهنگشان بودند. دندی‌ایسم میان جوانان ژاپنی هم دیده شده،(۱) در محلهٔ باکونگو برازاویل در جمهوری کنگو،(۲) و البته در بوینس‌آیرس که حال و هوای عمومی‌اش بیشتر از هر شهر دیگری دندی‌ایسم را به خاطر می‌آورد.(۳) پس دندی‌ایسم پدیده‌ای جهانی است و همچنان که جسیکا فلدمن گفته، «با اینکه اصرار به محدود کردن دندی‌ایسم به زمان، مکان، یا دسته‌ای آدم‌های خاص وسوسه‌انگیز است اما خلاف روح خود دندی‌ایسم است: مغایر با زمان و مکان»، و به همین دلیل باید دریافت که «دندی‌ایسم نوعی ابراز ضدیت با ذات‌باوری است. خیلی ساده اینکه هیچ زمان، مکان، یا شکلی ذاتی و اساسی برای دندی‌ایسم وجود ندارد.»(۴)

اگر کمی دقت کنیم پرواضح است که تاکنون پدیده‌ای به قدرتمندی و توانمندی اینترنت توسط انسان خلق نشده است. پدیده‌ای که محور اصلی توسعه اطلاعات عمومی و گسترش دانش تخصصی بشر شده است و هر روز با فراگیر شدن و علاقه و نیاز فزاینده‌ای که به استفاده از آن به‌وجود آمده است به عنوان روشی مؤثر بویژه برای توسعه علمی انسان‌ها و رشد اقتصادی کشورها به‌کار گرفته می‌شود. از طرفی دیگر تأثیرات و پیامدهای مثبت و منفی اینترنت به‌عنوان یک پدیده نوین در اجتماعات انسانی در حال گسترش است و نگرانی‌ها و دلهره‌های بیشتری را برای حکومت‌ها به ویژه در جهان سوم پدید آورده است که بخشی از آنها بدرستی ابراز می‌شود و برخی از روی ناآگاهی است.

تأملی بر موانع شکل‌گیری اجتماع علمی در ایران مطالعات اجتماعی علم بیانگر آن است که علم یک پدیده انتزاعی و فردی نیست، بلکه علم و معارف علمی در کنه خود، اموری بشدت اجتماعی هستند. اجتماعی بودن علم بیانگر آن است که معارف علمی در فرایندی اجتماعی برساخته شده و به کارگرفته و متحول می‌شوند. تولید ایده‌ها و یافته‌های علمی ریشه در شرایط اجتماعی دارد که علم‌ورزی عالمان در آن رخ می‌دهد. از این منظر، صحبت از یک علم انتزاعی بیش از آن‌که بیانگر واقعیت باشد، ریشه در توهم دارد. اجتماعی بودن علم از دو منظر قابل بررسی است: در وهله اول می‌توان گفت علم به مثابه یک محصول جامعه شناختی با سایر بخش‌های جامعه مرتبط بوده و سایر بخش‌های جامعه کلان (اعم از اقتصاد، فرهنگ، سیاست و مذهب) نقشی پویا و تعاملی در تولید علمی دارد. در وهله دوم، رویکرد اجتماعی به معنای آن است که اجتماع پژوهشگران و محققان و سایر کارگزاران علمی، خود به مثابه یک جامعه و اجتماع است و تمام مختصات امر اجتماعی، بر امر علمی و کنش‌های علمی و عالمان نیز مصداق دارد. به همین دلیل سرنوشت علم در یک جامعه قابلیت تبیین جامعه شناختی و انسان‌شناختی دارد، زیرا که علم در نهایت خود نیز یک امر اجتماعی و فرهنگی است. این رویکرد می‌تواند فهم عمیقی از وضعیت علم در ایران امروز بدهد.

یادواره استاد عبدالحسین زرین‌کوب درخشش دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در یک دوره طولانی – بیش از نیم قرن – در عرصه فرهنگ ایران،‌اقبال و بخت بلندی بود که نصیب چند نسل از دانشجویان و محققان ایران در رشته‌های تاریخ و ادبیات و حتی فلسفه و ادیان و تصوف شد. حضوری بی‌جایگزین که به دلایل متعدد باید گرامی داشته شود و همچون چراغی روشن در این خانه بماند و نسل‌های پسین ایرانی را نیز نور دهد و آگاهی بخشد.

هوشنگ شهابی، استاد روابط بین‌الملل و تاریخ دانشگاه بوستون آمریکا، در مقاله‌ای با عنوان «امام به مثابه یک دندی؛ نمونه موسی صدر» (The Imam as Dandy: The Case of Musa Sadr) که در شماره نوامبر ۱۹۹۶ نشریه مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد «Harvard Middle Eastern and Islamic Review» منتشر شد، به واکاوی وجهۀ امام موسی صدر، رهبر ربوده شده شیعیان لبنان پرداخته است. در این مقاله که ترجمه‌اش را در «تاریخ ایرانی» می‌خوانید، شهابی می‌کوشد اسطورۀ امام موسی صدر را تفسیر کند، بدون آنکه تصویری روان‌شناختی از او ارائه دهد.

نخست این كه كوشیدم در قرائت ابیات، « تكیه بر كلمات» همان كاری را انجام دهد كه علائم سجاوندی در نگارش انجام می دهند. یعنی از آنجا كه تنها به قرائت دقیق، آنهم براساس متن مصحح قزوینی – غنی بسنده كرده ام؛ بی‌هیچ گونه شرح و توضیحی. بنابراین ، فقط تكیه درست برحروف و كلمات راهگشای معنای درست است و برعكس هر تكیه نابجا، معنا را مغشوش می‌سازد؛ مثلاً در این بیت كه:

مطالعه تحلیلی مبتنی بر استدلال های عقلانی ومنطقی در امور عالَم، شاکله لم فلسفه و موضوع اندیشه فیلسوفان است.حکمای مسلمان همواره تعاریف جامعی از فلسفه ارائه داده اند. آنچه در پی می آید گزیده ای از تبیین و توضیح علم فلسفه و فیلسوف به قلم آیت الله جوادی آملی است.

درباره امام احمد بن محمد بن حنبل معروف به احمد بن حنبل شاید بی اغراق در سالهای اخیر دهها کتاب مستقل و صدها مقاله نوشته شده است؛ به ویژه به زبان عربی و از سوی طیفهای سلفی، حنبلی و وهابی در عربستان سعودی، مصر و دیگر کشورهای عربی.

«ناصر کاتوزیان» در سال 1310 درخیابان رى به دنیا آمد. خاندان کاتوزیان ازخانواده‌هاى کهن تهران است. نام خانوادگى اصلى آنها تهرانى بوده است که در زمان رضاشاه وقتى مجبور به دریافت شناسنامه مى‌شوند به دلیل علاقه به زبان اصیل پارسى، لغت «کاتوزیان» را از شاهنامه براى نام خانوادگى خویش اقتباس مى‌کنند و کاتوزیان به معناى «پارسایان» است. کاتوزیان گروهى بودند که تقریباً روحانیون دربار ساسانى را تشکیل مى‌دادند و درواقع طبقه باسواد زمانه خود بوده و از نفوذ فراوانى برخوردار بودند. تحصیلات ابتدایى‌اش را در دبستان اقبال و دوران دبیرستان را در دبیرستان علمیه طى مى‌کند. کاتوزیان با کلاس پنجم نظام قدیم رشته ادبی را دنبال و در همان رشته ادبى در ایران شاگرد اول مى‌شود و موفق به دریافت مدال درجه دو علمى براى اولین بار در ایران مى‌شود. همین دریافت مدال مشوق براى ادامه تحصیل او مى‌شود.

ظاهر و باطن ما ایرانی‌ها یكسان نیست! به هم كه می‌رسیم كلی خوش و بش می‌كنیم و قربان صدقه یكدیگر می‌رویم، بفرما بفرما و مخلصیم و چاكریم می‌گوییم! ولی وقتی سوار بر خودروی شخصی، در خیابان و جاده‌ای حركت می‌كنیم، با خودخواهی تمام به دیگری راه نمی‌دهیم، بی جهت بوق می‌زنیم و با اندك برخورد اتومبیل‌هایمان به هم، دست به یقه می‌شویم، معركه می‌گیریم و راه را بر راكبان و عابران می‌بندیم! ما را چه شده است كه در برف و باران، پیاده‌ای را سوار نمی‌كنیم و دست ناتوانی را برای عبور از عرض خیابان نمی‌گیریم؟ بدون حساسیت به حلال بودن مال، برای فخرفروشی پی در پی خانه و جامه و آرایه‌هایمان را گران تر و چشم‌نوازتر می‌كنیم و گرهی از مشكلات هزاران دردمند ناتوان نمی‌گشاییم؟