مقاله

مهم‌ترین ویژگی‌ شعر نظامی گنجوی این است که در آثارش مقلد نیست بلکه مبتکر است، اگرچه از شاعران پیش از خود مثل فردوسی و انوری بهره گرفته است.

«فرهنگ» یکی از واژه‌های چند معنا و البته پرمعنا است؛ همچون دیگر واژه‌های مهم در یک فرهنگ که چون به مسائل بنیادین تفکر و مفاهیم بنیادین بشری و انسانی مربوط می‌شوند، هر جامعه‌ای از آن برداشتی می‌کند. همین برداشت‌های مختلف، جوامع را از یکدیگر متمایز می‌کند؛ به عنوان مثال برخی بیشتر بر جنبه مادی فرهنگ توجه دارند، برخی بر جنبه دانایی و برخی هم بر جنبه معنوی و اخلاقی آن متمرکز می‌شوند.

از همان زمان که تاریخ علم، در دل فلسفه روشنگری قرن هجدهم، به عنوان یک رشتۀ مستقل علمی پا به جهان نهاد، مورخان و فیلسوفان علم همواره به علم دوران اسلامی، یا دست‌کم به بخشهایی از آن، توجه کرده‌اند.

مرحوم جلال‌الدین همائی در مقدمه فاضلانه خود بر کتاب التفهیم لأوائل صناعه التنجیم ابوریحان بیرونی (نشر انجمن آثار ملی، ۱۳۵۲)، ضمن شرح و بیان «افکار تازه و نوآورده‌های علمی ابوریحان» به نکته غریب و شگفتی اشاره می‌کند که در قاموس حکمت هنر ایرانی ـ اسلامی، نکته‌ای بدیع و جالب توجه محسوب می‌شود

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از علمای بزرگ و ریاضیدانان ‘ منجمان ‘ مورخان و کاملان قرن چهارم و پنجم هجری است و محققان او را از بزرگترین حکمای شرق میدانند

توانایی های ابوریحان در علوم طبیعی شخصیت تاریخ نگار او را تحت الشعاع قرار داده است. در میان آثار متعدد وی، الآثار الباقیه و تحقیق ماللهند دو کتابی هستند که با نگاهی نو به تاریخ نگاشته شده اند.

جنگ جهانی دوم که در پی یک سلسله مناقشات سیاسی در سال 1939 م/1318ش آغاز شد، پیامدهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی متعددی در ایران داشت. حضور نظامی متفقین در ایران در خلال سال های 1324-1320، همواره مورد توجه بسیاری از مورخان بوده است. دولت های فروغی، قوام، سهیلی، بیات، صدر الا شرف و حکیمی در این مقطع زمانی روی کار آمدند.

در آستانه جنگ جهانی دوم که در پی یک سلسه مناقشات سیاسی در سال 1939 میلادی آغاز شد، کشور ایران از دو طرف در معرض شایعات و هجوم تبلیغاتی و فشارهای دیپلماتیک قرار گرفت.

نخستین آشنایی‌ام با آقای حكیمی به دوران دبیرستان، به زمان انتشار چاپ نخست كتاب حساس‌ترین فراز تاریخ یا داستان غدیر بازمی‌گردد كه در آن از كتاب علامه امینی بسیار سخن رفته بود. علامه امینی، صاحب كتاب الغدیر، عالمی شناخته در محافل حوزوی بود و هر گونه معرفی او و كتاب ارزشمندش در همین فضا صورت می‌گرفت.

در میان اندیشمندان و نویسندگان دهه‌های چهل و پنجاه، زنده‌یاد استاد محمدرضا حكیمی سیمایی درخشان و جایگاهی خاص داشت. او موضوعات و مسائل دینی و مذهبی را در جامه‌ای نو، با نثر و ساختار زیبا و دلنشین با دلبستگان این‌گونه مباحث در میان می‌نهاد و در آثار خود، پیوسته به ارتباط خویش و خوانندگان از طریق فارسی فاخر و تكیه بر سابقه كهن سال ادب پارسی عنایت تمام داشت.