مقاله

با دستیابی به هر واژۀ جدید، به راهی تازه برای نگریستن به جهان دست می‌یابیم که می‌تواند تجربۀ ما را از جهان به‌نحو بنیادین زیروزبر کند. گاهی این تغییر بسیار اندک است؛ مثل زمانی که تفاوت نارون و بلوط را در زبان درک کنیم. اما وقتی به تفاوت اَشکال عشق یا آزادی دست یابیم، تجارب ما به‌نحوی تغییر می‌کند که به تحول فردی و حتی اجتماعی خواهد انجامید.

لئو تولستوی همه انسان‌ها دوست دارند زندگی خوبی داشته باشند و در راستای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. با این حال، تعریف‌های بسیار متفاوتی از «زندگی خوب» وجود دارد؛ افراد متفاوت خواسته‌های متفاوتی را مشخصه زندگی خوب می‌دانند. ولی برخی بعد از رسیدن به خواسته‌های خود احساس نمی‌کنند که زندگی خوبی دارند.

چهل سال پیش، چارلز تیلورکتابی پیشگام دربارۀ هگل چاپ کرد. این کتاب نشان داد که تیلور دنباله‌رو افرادی چون هردر است؛ هردری که زبان را «بیانِ خویشتن» می‌دانست. یک دهه قبل‌ازآن او با انتقاد از روان‌شناسی پوزیتیویستی عنوان کرد: زبان اتمیستیکِ علم طبیعی نمی‌تواند رفتار انسان را مجسم کند. درواقع احتمالاً همۀ دغدغه‌های عمدۀ تیلور به اوایل دهۀ پنجاه برمی‌گردد.

یکی از مسائلی که عارفان مسلمان درباره قرآن کریم، بر آن تأکید می‌کنند، وجود مراتب متعدد معنایی برای قرآن کریم، به صورت طولی و مترتب بر یکدیگر است، به گونه‌ای که برخی از آنها ظاهر آیات و بسیاری دیگر، باطن آیات محسوب می‌شوند. در این مقاله، ضمن بیان نمونه‌هایی از سخنان عارفان مسلمان در این زمینه، ایدة مزبور با استفاده از آیات و روایات به اثبات رسیده و از جمله به سه دسته از آیات به صورت مختصر اشاره شده و نه دسته از روایات نیز به صورت نسبتاً مفصل مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار گرفته است.

تمدن همیشه مفهومی صلح‌آمیز بوده است؛ پس چطور مدلِ برخورد تمدن‌ها ساخته شده است؟ تمدن‌ها را دشوار می‌توان تعریف کرد؛ زیرا ماهیتاً لغزنده و نااستوارند. آن‌ها نه‌تنها موجودیت‌هایی بزرگ و بی‌قاعده‌اند، بلکه در طولِ زمان هم دگرگون می‌شوند و نه‌تنها ویژگی‌هایِ قبلی‌شان را از دست می‌دهند و خصوصیات تازه پیدا می‌کنند، روزگاری خاورمیانه نگینِ تاجِ مسیحیت بود و روزگاری اسپانیا، بخشِ مهمی از تمدنِ اسلامی به حساب می‌آمد.

از لابلای روشی که مطابق با آن، برخی از موجودات گاهانی و بخصوص دو موجود آخری طرح‌ریزی شده‌اند، می‌توانیم تصور معمولی را که در دنیای کهن هند و ایرانی از یزش (1) داشته‌اند به طور مبهم ببینیم. این موضوع عبارت از قربانی به سوی خدایان نیست، بلکه عبارت از عملی مستقل و آزاد است که ضمن آن که ارزش مخصوص به خود را حفظ می‌کند دارای مفهومی جهانی نیز هست. یزش جهان را به وجود می‌آورد، آن رانگاه می‌دارد و آن را تجدید حیات می‌کند.

آیا مفهومِ تمدن می‌تواند برای تحلیل‌های جامعه‌شناسی فایده‌ای داشته باشد؟ هدفِ مقالۀ حاضر این است که بحثی اکتشافی دربارۀ تحلیلِ تمدنیِ تطبیقی را به‌منزلۀ اهرمی برای جامعه‌شناسی کلان در قرنِ جدید ارائه کند. «تحلیلِ نظام جهانی» و «تحلیلِ جهانی‌سازی» مدل‌هایی مهم برای فرایندهای بینِ فراجامعوی فراهم آورده‌اند، ولی هریک از آن‌ها محدودیت‌هایی دارند

فلسفه ی علم همانند ابعاد دیگر اندیشه ی انسانی از روزگاران قدیم در مطالعات و مباحثات علمی وجود داشته است و بنابراین شاید نتوان تاریخ دقیق آغاز کارکرد آن را معین ساخت. اما شاید بتوان پس از انقلاب علمی زمان گالیله و نیوتون، تلاش اگوست کنت را برای ارائه ی تفسیر جدیدی از جدایی مقوله ی علم و غیر علم و راه اندازی اندیشه ی اثبات گرایانه، شروع آن تلقی نمود. در زمان هیوم به برخی از عناوین و ابعاد فلسفه ی علم نیز اشاره شده است. شاید بتوان دومین حلقه ی تکمیلی زنجیره ی فلسفه ی علم را اثبات گرایان منطقی در نظر گرفت.

اندیشه سیاسی معاصر ایران به دو بخش ذهن‌گرایان و عین‌گرایان تقسیم می‌شود. ذهن‌گرایی شامل روش‌های پدیدارشناسی‌، تفهمی‌، هرمنوتیک‌، سنت‌گرا و ... می‌شود و اندیشمندان آن هم پژوهشگرانی همچون داریوش شایگان، سید‌حسین نصر ، رضا داوری‌اردکانی و داریوش آشوری هستند. ویژگی اصلی این گروه آرمان‌گرایی است. در واقع تفکرات آنها با واقعیت ارتباطی ندارد.

«مجموعه رسائل» عزیز نسفی از جمله مهمترین آثار وی محسوب می شود كه مشتمل بر بیست و دو رساله در موضوعات مختلف عرفانی است. بدان جهت كه مجموعه رسائل نسفی در بین آثار وی از حیث سادگی، روانی و توانایی انتقال موضوعات عرفانی جایگاهی ویژه دارد، وجود متنی خالی از اشكال و منقح از این اثر بسیار مهم و ضروری است.