مقاله

ایران آریایی مهد دین کهن مهرپرستی است؛ دینی اسرارآمیز که مرزهای فرهنگی- دینی را درهم نوردید و در سراسر جهان گسترش یافت؛ به گونه ای که عقاید رازوارانة مهریان و بسیاری از آداب و رسوم برخاسته از آن باورها به بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران و جهان بدل گردید. بازتاب اندیشه های این آیین دیرینه در آیین زردشتی، مسیحی و حتی عرفان اسلامی به خوبی نمایان است.

تاریخ بلعمی (از تاریخ های عمومی عالم) و تاریخ بیهقی (از تاریخ های خصوصی دورة غزنویان) از شاه کارهای تاریخی و ادبی ایران زمین به شمار می روند. به رغم پژوهش های فراوانی که دربارۀ آن ها انجام شده، از دید تطبیقی و از ابعاد مختلف تاریخی و ادبی، نظیر سبک و اسلوب تاریخ پردازی، اصول روایت، و زبان، تا کنون کم تر بدان ها توجه شده است.

مقاله حاضر، نیم نگاهی ست به نهاد دینی – اجتماعی مرجعیت تقلید شیعه و تعامل آن با سیاست از جنبش تنباکو در سلطنت ناصرالدین شاه تا نجات آذربایجان در پنجمین سال سلطنت محمدرضا شاه پهلوی، با تکیه ی مخصوص بر کارنامه ی ایت الله العظمی آقا سید ابوالحسن اصفهانی(وفات 1325ش / 1365ه.ق) در این برهه ی حساس از تاریخ سیاسی ایران، دوره ی حیات سید ابوالحسن اصفهانی شاهد تحولات سیاسی و اجتماعی عظیمی در ایران بود

علم با همه عظمت و اهمیتی كه دارد نه بی‌خردی و جهل را می‌شناسد و نه می‌تواند آن را علاج كند. علم تنها می‌تواند وظیفه مهم خود را انجام دهد و سودای مطلق بودن نداشته باشد و اگر شرایطی فراهم باشد كه به این وظیفه عمل كند باید بسیار خوشحال بود.

آل دابویه عنوان خاندانی است محلی که توانست بیش از یک قرن بر ناحیه ای موسوم به پتشخوارگر حکومت نماید. آنان زمانی روی کار آمدند، که از طرفی نفس امپراطوری ساسانی به شماره افتاده بود واز طرفی دیگر سیل بنیان کن اعراب را کسی یارای مقابله با آن نبود.

در بررسی ناکامی فاطمیان در گسترش و تثبیت مذهب اسماعیلی در مغرب، تأثیر و نقش عوامل جغرافیایی، به رغم اهمیت مورد توجه واقع نمی شود. پژوهش حاضر سعی دارد با عنایت به ارتباط وثیق میان پدیده ها و رویدادهای تاریخی با عوامل جغرافیایی(اعم از طبیعی، انسانی، مذهبی و سیاسی)، نقش و تأثیر این دسته از عوامل را در فراگیر نشدن مذهب اسماعیلی در مغرب عهد فاطمی مورد تبیین قرار دهد.

علوم غریبه پس از حمله مغول در ایران رواج فوق العاده ای یافت. شکست های پی در پی از اقوام بیگانه در این گروش عام، نقش عمده ای داشت. این موضوع موجب رسوخ برخی باورها در میان مردم گردید که عده ای از آنها را می توان از اسباب انحطاط فکری ایرانیان و از موانع رشد و پیشرفت علوم طبیعی (تجربی) دانست.

تشکیل نخستین دودمان شاهی در تاریخ ایران – مادها – زمینه ی پیدایش موجودیتی سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی را فراهم ساخت که بر پایه ی مؤلفه هایی اساسی چون سرزمین – جغرافیا و حکومت استوار بود. این موجودیت در دوره ی ساسانی با نام ایران و ایرانشهر جلوه ای ویژه یافت.

از زمان سلطه ی مغولان در قرن سیزدهم / هفتم روابط ایران و چین دگرگون می شود، روابطی که باعث ایجاد یک زبان بصری جدید در هنر نگارگری ایران می گردد. در کتاب های مصور مربوط به قرن چهاردهم / هشتم شاهد شیوه هایی اعم از ایرانی، عربی و چینی در قالب یک مکتب خاص بوده و نفوذ طبیعت گرایی چینی در این آثار زیاد است

اسماعیلیه یکی از فرق تشیع بودند که از اواسط قرن دوم ه.ق آشکار شدند و سپس به شاخه ها و گروه های مختلف تقسیم گردیدند. آن ها همانند شیعیان امامی، امامت را به نص می دانستند، اما درباره ی سلسله ی امامان پس از امام صادق(ع) با دیگر پیروان آن امام دچار اختلاف گشتند. این فرقه نام خود را از اسماعیل فرزند امام جعفر صادق(ع) گرفته است.