مقاله

آشنایی ایرانیان با مفاهیم جدید فیزیک به دورۀ حکمرانی قاجار برمی‌گردد. آنچه در این مقاله می‌آید معرفی برخی از ویژگی‌های نخستین آثار تألیف شده یا ترجمه شده در حوزۀ فیزیک جدید تا حدود سال 1300ق خواهد بود. اکثر این آثار به صورت نسخۀ خطی باقی مانده‌اند و نسخه‌های متعدد نیز از آنها در دست نیست.

کتاب وصایا برای توبه کنندگان از زین الدین خوافی (م 838 هجری) عارف و صوفی ایرانی، از جمله آخرین حلقه های عرفان خراسانی است که برجای مانده و تا آنجا که بنده خبر دارم، گزارشی از آن بدست داده نشده است. در اینجا گزارشی از نسخه برجای مانده آن که حاوی اطلاعاتی هم از مدارس و رجال آن دوره و برخی از دیدگاه های رایج صوفیانه است، تقدیم می کنم.

تکاپوهای خاندان صفوی برای کسب قدرت سیاسی در ایران که از دوره «شیخ جنید پسر ابراهیم» از نوادگان شیخ صفی‌الدین اردبیلی و فرزندش «حیدر» آغاز شده بود، در سال 907 ق/ 1501م توسط «اسماعیل» فرزند حیدر به ثمر رسید.

کتابخانه های اسلامی در طول قرون وسطی کمک زیادی به حفظ کتاب ها، پیشبرد دانش و تشویق نوع بشر به آگاهی از ارزش مطالعه و دانش نمودند. نویسندگان در مقاله حاضر سعی دارند شوق مسلمانان قرون وسطی را به تأسیس کتابخانه و محافظت از کتب، به تصویر کشند.

از آغازین دوران، خردگرایی همواره خصیصه مهم اندیشه کلامی مسلمانان بوده است. با وجود این حقیقت که در طول تاریخ اسلامی، خردگرایی، مخالفان خاص خود را داشته است؛ این جریان همچنان باقی ماند تا آنکه یکی از تکیه گاه های اصلی تفکر کلامی مسلمانان گردید. تنها در پی شکل گیری بنیادگرایی نوین اسلامی بود که خردگرایی به حاشیه رانده شد و به میزانی در معرض خطر قرار گرفت که هیچ گاه پیش از این قرار نگرفته بود.

چنان که به نظر می رسد منطق و فلسفه در یک جریان طبیعی به عالم اسلام پای نهاده و سیاست خلفا با اهدافی پلید در آن دخالت نداشته است؛ که اگر چنین بود با تضعیف یا عدم حمایت آنان از جریان رو به رشد دانش، می بایست خللی در جریان دانش ایجاد می گشت؛ ولی این اتفاق رخ ننموده است. نویسنده در نوشتار حاضر سعی نموده این مسأله را مستدل نماید.

تغییر خط با دلایل گوناگونی همانند تغییر حکومت، تغییر ابزار نگارش، ورود تکنولوژی، معایب خط، نفوذ فرهنگ جدید و تغییر زبان علم، صورت می پذیرد. این دلایل هر کدام به تنهایی و یا با هم، می توانند علت تغییر خط در کشور یا منطقه ای بشوند. به طور حتم اگر موضوع تغییر خط، فارغ از تغییر حکومت ها در نظر گرفته شود، نمی تواند زمان معین و روشنی به همراه داشته باشد؛ چرا که عوامل ایجاد کننده آن، اتفاقات لحظه ای نیستند.

ویم راون ویسنده مقاله سیره و قرآن در دائرةالمعارف قرآن چاپ لیدن است. وی در مقاله مذکور، پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی سیره، به معرفی کهن ترین منابع سیره می پردازد. سپس، نام راویانی از قبیل وهب بن منبه، عروه بن زبیر، موسی بن عقبه، زهری و ...که در نقل روایات سیره دارای بیشترین شهرت و قهرت می باشند را ذکر نموده و به ابواب مربوط به سیره در جوامع حدیثی اشاره می نماید.

دو منطقه اردن و فلسطین، نام دو «جُند» از اجناد چهارگانه سرزمین شام در سده‌های نخست اسلامی بوده است. 1 این دو جند، بخش‌های جنوبی شام را شامل می‌شده و امروزه هر یک، به کشور مستقلی تبدیل شده است.

هواداران مکتب موسوم به تفکيک در برابر اين واقعيت که ميرزا مهدي اصفهاني سخنان خود را با استناد به تلقی از "صاحب علم جمعی" يقينی و علوم ناب و خالص آل محمد قلمداد می کرده معمولاً پاسخی کليشه ای دارند: او تمامی استناداتش به قرآن و حديث و نور عقل و وجدان بوده است. اين آقايان گمان می کنند با دسته ... سر و کار دارند.