مقاله

گفته می‌شود، سیاست، مهمان و فرهنگ، میزبان تاریخ است. سیاستمداران می‌آیند و می‌روند؛ اما فرهنگ در هزاره‌های تاریخ ماندگار و جاودان است. شاید در فرهنگ ایرانی هیچ چیز بهتر از نوروزکه بهترین نماد گستردگی و پیوستگی ایران فرهنگی است،تجسم واقعی این سخن نباشد و این نخستین درس نوروز است که به ما می‌گوید: فرهنگ اصیل یک سرزمین ماندنی است.

یکی از نظریه‌های عرصۀ دین‌پژوهی معاصر ایران پروژۀ «عقلانیت و معنویت» مصطفی ملکیان است. این نظریه با محور قرار دادن مؤلفه‌های اجتناب‌ناپذیر مدرنیته به مواجهه با دین سنتی می‌رود و ضمن مقایسۀ این مؤلفه‌ها با ویژگی‌های اصلی دین سنتی، حکم به تباین میان دین‌داری و مدرن ‌بودن می‌کند؛ فهم سنتی از دین را در جهان مدرن کارآمد نمی‌داند و فهمی جدید از دین (معنویت) را که سازگار با مؤلفه‌های مدرنیته است معرفی می‌کند.

هرچند فارابی و شیعه که مبنای مشترک و عمومی دارند، هر دو معتقدند که حکومت حاکم عاقل زنده، برتر از حکومت قانون است، با این تفاوت که عقل و شعور امام منشأ دینی دارد درحالی‌که عقل، رئیس اول، حکمت بشری است. داوری در باب آنچه گفته، این استنباط است که عقل انسانی برتر از عقل الهی است؛ نتیجه به لحاظ رادیکال، غیرقابل پذیرش است. عقل بشری مستقل و خودبسنده به خود است و این معقول و قابل فهم است، اما ادعای برتری بر نور الهی امام ساختگی است...

مسئله سرشت و منشأ شناخت انسانی فرآورده متأخر فلسفه انگارشی نیست بلکه یکی از آن مسائل اساسی انسانی است که نمی‌توان برای آن سرآغاز تاریخی مشخصی تعیین کرد؛ اما قدیمی‌ترین نشانه‌های آن را می‌توان در لایه‌های ابتدایی اندیشه اسطوره‌ای و دینی یافت. حتی در اسطوره و دین همه آنچه ممیز انسان دانسته می‌شود با معجزه شناخت ارتباط دارد.

کتاب «از کران تا کران از دریا به دریا» برگردان مجموعه اشعار داریوش شایگان از فرانسه به فارسی است که به‌تازگی با ترجمه گلنار گلناریان و به همت نشر شهاب ثاقب روانه بازار نشر شده است. پنجم اسفند ماه به همت مجله بخارا جلسه رونمایی این کتاب در خانه اندیشمندان علوم‌انسانی برگزار شد. محمدمنصورهاشمی ازجمله سخنرانان این جلسه بود که با الهام از مقدمه‌ای که هانری کربن بر مجموعه اشعار شایگان به زبان فرانسه نگاشته است به «نسبت شعر و فلسفه و جمع این دو در جهان اندیشگی شایگان» پرداخت

در زمانه عسرت و دلتنگی، شعر سایه مرهم است، دواست، آفتابی است بی‌گزند و گسترده. جان را به آشوب می‌کشاند و قرار می‌دهد. چشم را به اشک می‌نشاند و لب را به خنده. می‌میراند و زندگی می‌بخشد. جمع نقیضین است.

بزرگی شخص به این است که در عین هستی، خود را نیست بداند؛ همان‌گونه که مولانا درباره آن آفتاب سایه‌نشین گفت و همان‌گونه که «وارث آب و خرد و روشنی»، یعنی استاد هوشنگ ابتهاج متخلص و معروف به سایه درباره خود می‌گوید: «شناختن من کار مشکلی نیست. ما آدمهای صاف و ساده‎ای هستیم که به معنای واقعی از پشت کوه آمده‎ایم. این کوه بلند البرز ولایت مرا از ولایت خیلی‎ها جدا می‎کند. آدمهای ساده شناختنشان هم ساده است. بعضی‎ها بیخود زحمت می‎کشند که نکته‎هایی پیدا بکنند و بگویند

درباره روزگار ومیراث و احوال ناصر بخارایی شاعر غزلسرای ادبیات تاجیک در تاریخ ادبیات فارسی قرن XIV میلادی (۸ هجری) با ظهور شاعرانی مانند خواجوی کرمانی، سلمان ساوجی، حافظ شیرازی، کمال خجندی، عبید زاکانی، عماد فقیه و چند تن دیگر دوران رونق غزلسرایی محسوب می‌شود؛ هر یکی از این شعرا در تحوّل و سیر تطول غزل پارسی سهم بسزا دارند.

روایت‌هایی از عباس میرزا، به بهانه سالگرد انعقاد قرارداد ترکمانچای «عمر من برای راحتی اهالی ایران صرف شد. آنان را فرزند و برادر خود دانسته و راحت آنان را بر خود مقدم داشتم.» این فرازی از آخرین وصایای سیاسی مردی است که عمر خود را برای ایران صرف کرد و در دهم جمادی الثانی 1249 نگران از سرنوشت اهالی ایران، چنانچه در یکی از واپسین نامه‌های خود آورده بود «جان من در راه دولت صرف و باید تمام شود»، سرانجام جان خود را صرف دولت و ملت کرد.

جنگی که بر صلح رجحان دارد، جنگی است که معشوق با عاشق می‌کند. ارزش این جنگ به‌خصوص از این جهت است که معشوق آن را اختیار کرده است، و چون معشوق آن را اختیار کرده است، باعث محکم‌تر شدن پیوند عاشق و معشوق می‌شود. لذا غزالی می‌گوید که عاشق جنگ و عتابی را که معشوق اختیار کرده باشد «دوست‌تر از ده آشتی دارد» (سوانح، ص۱۸). حافظ نیز اگرچه به دوست می‌گوید «مکن عتاب از این بیش و جور بر دل ما»، ولی باز در مصراع بعد گویی می‌خواهد حرف خود را پس بگیرد، به او می‌گوید هر چه می‌تواند، بکند: «بکن هر آنچه توانی که جای آن داری».