مقاله

از حدود یک سده پیش به این‌سو که روشنفکران ایرانی مباحث خود را به طور متمرکز روی مضامین باستانی سوق دادند، بسیاری از متون‌های کهن برای نخستین بار بعد از سده‌ها غفلت مورد اقبال آن‌ها قرار گرفت. این مشعل‌بگیران تاریخ بی‌تردیدی سرآغاز فصلی جدیدی را از حیث تاریخ‌شناسی در ایران آغاز کردند که سابقۀ آن لااقل از دورۀ ساسانیان به این‌سو کم‌نظیر و حتی بی‌مانند بود

در روز 27 محرم 1155 هجری قمری کودکی به دنیا آمد که فصل جدیدی از تاریخ ایران را رقم زد و مؤسس سلسله‌ای شد که ۱۳۰ سال (۱۱۷۴­تا ۱۳۰۴ هجری شمسی) در ایران فرمانروایی کرد. محمد در ایل ترک‌تبار قاجاریه در ناحیه استرآباد (گرگان امروزی)‌ زاده شد. قاجارها از هم‌پیمانان و وفاداران خاندان صفویه و جزو نیروی قزلباش بودند که به مناصب مهمی هم رسیدند.

«چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌هایی است که پیوندی تنگ با نوروز دارد. به سخنی دیگر، ایرانیان با برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری به پیشباز نوروز می‌روند. پیوند نمادشناختی و بنیادین چهارشنبه‌سوری با نوروز برمی‌گردد به یکی از ویژگی‌ها و خاستگاه‌های جشن و آئین نوروز که پیوند این آئین و جشن است با خورشید، با روشنایی، با گرما. نوروز سویمندی خورشیدی نیز دارد. ما در آئین‌های نوروزی نشانه‌هایی بسیار می‌توانیم از ستایش و گرامیداشت خورشید را، چونان کانون روشنایی و گرما بیابیم. از همین روست که چهارشنبه‌سوری پیوندی تنگ و ساختاری با آتش دارد.

دستگاه دیوان‌سالاری حکومت‌های ایران در دوران پیش از اسلام، یکی از جالب‌ترین موارد حکومتی آن روزگار به شمار می‌رود. این دیوان‌سالاری از دوران مادها (550-708پ. م) شروع شده و با شاهنشاهی هخامنشی (330-550پ. م) و اشکانی (250پ. م تا224م) تکامل یافته و در دوران ساسانی (651-224 م) به اوج خود رسیده است.

سنایی؛ کورسو شمعی که خورشید شدسنایی یکی از ستارگان درخشان آسمان شعر فارسی و از چهره‌هایی است که تحولی چشمگیر در محتوای آن پدید آورد، چندان که شاعران بزرگ بعد از او از سبک و شیوه‌اش پیروی کردند. دفتر شعر او را می‌توان به دو قسمت کاملا متمایز تقسیم کرد.

بُن و اساس هر تمدن و فرهنگ، در زبان و سنت زبانی آن ریشه دارد. زبان مأمن و مأوای تمام آن حقایقی است که تجربۀ ما از جهان را صورت بخشیده و نسبت ما با اشیاء را سامان می دهد. زبان ودیعه گاه معانی و عواطف بنیادی حیات و ضامن بقاء و تداوم فرهنگها و اقوام و ملل است. زبان نمایندۀ همۀ حیثیاتی است که فرهنگ را از طبیعت در شکل خام و غیرانسانی آن متمایز می سازد و بدین سبب در طرح اساسی مابعدالطبیعه از ارسطو به بعد، فصل ممیّز انسان از حیوان، «نطق» و سخن قلمداد گردیده است.

پیش از این اشاره کردیم که پس از مرحله اول ثبت چند ملیتی نوروز در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۰۹ میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل، در ۲۳ فوریه ۲۰۱۰، طی قطعنامه‌ای، روز اول فروردین (۲۱ مارس) را به عنوان «روز جهانی نوروز» نام‌نهاد و آن را به عنوان یک مناسبت بین‌المللی به رسمیت شناخت. در اینجا می‌خواهم برای آنان که به اهمیت این اسناد واقفند و تاثیر بین المللی آن را می شناسند، محتوای این قطعنامه را بیشتر توضیح بدهم تا بخصوص خوانندگان نوجوان به درجات و مفاهیم مندرج در مقدمه، و سپس اصل تصمیم مصوب آشنا شوند.

رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی با عنوان «غربت و ملال در شهر تجدد و درد توسعه نیافتگی در دوران تجدد مآبی» سخنرانی را صبح امروز در همایش بین‌المللی «همگرایی و واگرایی؛ گفت‌و‌گویی میان فرهنگی- میان دینی» که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، ایراد کرد که متن آن به شرح زیر است:

کارل لودویک کشیش لوتری کلیسای روکن در لایپزیگ پروس، در مراسم غسل تعمید پسرش که در ۱۵ اکتبر ۱۸۴۴ متولد شد چنین سخن راند: «تو ای ماه اکتبر! که در طول سالیان مهم‌ترین رخدادهای زندگی من در تو روی داده است، امروز با آنچه روبه‌رو هستیم بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین این رخدادها است.

هر سال که از درگذشت استاد ایرج افشار می‌گذرد، خدمات فرهنگی و نقشی که او در فرهنگسازی این بوم و بر داشته است، بیشتر بر روزن می‌افتد. استاد افشار ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ دل به دیار باقی داد؛ اما هنوز شاگردان و یارانش از انبان و گنجینه‌ پر و پیمانی که او بر جای گذاشته است خوشه بر می‌گیرند و با انتشار عمومی این آگاهی‌ها، جامعه فرهنگی و اهل کتاب و فرهنگ را با آن دانش و داشته‌ها آشنا می‌سازند. کتاب قطوری که اوایل امسال از روزنوشت‌ها و بخشی از زندگینامه خودنوشت محمدعلی فروغی منتشر شد، نمونه‌ای از همان بازمانده‌هاست.