مقاله

دوره ای مهم که برای اولین بار، قوایی به نام «مجلس» در کنار نظام پادشاهی قرار می گرفت و بدیهی است که این موضوع هرگز به مزاج پادشاهان خودکامه که خود را نقش اول امور مملکت می دانستند، خوش نمی آمد و تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرش آن نبودند؛ اگرچه جرقه های اولیه انقلاب یا نهضت مشروطیت در دوره ناصرالدین شاه شکل گرفت ولی بعدها پسرش مظفرالدین شاه قاجار، خواسته عموم مردم را پذیرفته و در نهایت فرمان صدور آن را امضا کرد. فرمانی که منجر به ساخت «عدالتخانه» شد و آن را به دلیل اسم امضاکننده آن «عدل مظفر»(به حساب حروف ابجد 1324 که سال صدور و امضای فرمان آن است) نامیدند.

اگر از داعش بپرسیم مبناهای تئوریک شما چیست؟ در پاسخ ما حداقل مبناهای کلامی و فقهی زیرا برخواهند شمرد: ۱- خداوند از طریق قرآن و حدیث، اوامر و نواهی ثابت و ابدی خود را به همۀ انسان‌ها ابلاغ نموده و بر آنان واجب کرده در همه عصرها و در همه قلمرو زندگی فردی و اجتماعی بدون استثنا آنها را به کار بندند.

از میان شعرهای گنجینه ی فارسی، شعرهایی هم به نام «قسمت‌نامه» به جای مانده است که با کمی گذشت می‌توان آن را از انواع شعر فارسی برشمرد که در بیش تر کتاب‌هایی که در زمینه ی تقسیم‌بندی شعر فارسی نوشته شده، جایی برای آن در نظر گرفته نشده است.

اشاره: آنچه در پی می‌آید، نمونه‌هایی از تأثیرات فرهنگی ایران است كه از اواخر دوره ساسانی و با عبور گروهی از پناهندگان ایرانی از چین، به ژاپن راه یافت، به روایت كتاب «آسوكا و پارس» (پیشروی فرهنگ ایران به شرق). متن حاضر تلخیصی بسیار فشرده از فصل نخست كتاب است.

گفتمان ادبی مشروطه تا حد زیادی تحت تأثیر جریان مدرنیته است و در این قالب قابل تبیین و شناسایی است. این واژه با همه ابهام و عدم صراحت و دقتش، جای خود را در فرهنگ ایران باز كرده است. «مدرنیته را می‌توان نگاهی جدید به حساب آورد كه از درون رنسانس، اومانیسم، راسیونالیسم، پروتستانیسم، انقلاب فرانسه و روشنگری سده هجدهم برخاست و عناصری از همه این تحولات را فراهم آورد.»1 دكتر بشیریه در مدرنیته یك چهره دوگانه می‌بیند. یكی نیمرخ پیش از انقلاب فرانسه كه خوش‌بینانه است و دیگر نیم‌رخ پس از آن انقلاب كه وضعی متفاوت دارد.2 به طور كلی می‌توان مدرنیته را «مجموعه فرهنگ و تمدن اروپایی پس از رنسانس دانست.

محمد علی تربیت تبریزی(1318 – 1256 ه.ش) شخصیت برجسته اما گمنام تاریخ معاصر ایران، از جمله روشنفکرانی بود که فعالیت های خود را در زمینه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به منظور پیشبرد اهداف مشروطیت در سال های واپسین حکومت قاجاریه و دوره پهلوی اول دنبال می کرد. وی در برهه ای از تاریخ پس از بازگشت از برلین، با هدف اصلاح و ایجاد نهادها و موسسات فرهنگی و ایجاد زمینه های آگاه سازی مردم با تجددو نوگرایی، وارد امور اجرایی وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه شده ابتدا در سمت ریاست انجمن معارف آذربایجان و سپس ریاست فرهنگ گیلان مشغول به خدمت می شود.

بالندگی و تعالی فقه در ساماندهی زندگی جمعی در حوزه‌های مختلف داخلی و بین‌المللی حاکی از وجود ظرفیت‌های آن در پرتو منابع غنی و بی‌بدیلی است که امکان رشد و توسعه همه‌جانبه زندگی را فراهم آورده است. مواجهه فقه با مسائل نوپیدا از طرفی و تلاش محققان و اندیشمندان اسلامی در ارائه پاسخ‌های مناسب با تکیه بر منابع فقهی از طرف دیگر بیانگر توانایی و غنای فقه است.یکی از مسائل نوپیدا که امروزه هم در حوزه داخلی و هم در عرصه بین‌المللی به یک گفتمان غالب تبدیل شده است و درصدد ایجاد نظم ‌دهی به روابط افراد و دولت‌ها در بعد داخلی و بین‌المللی است، موضوع حقوق بشر است. حقوق بشر با رویکرد حمایت از آحاد بشر در برابر انواع تعدی و تجاوزها به حقوق او شکل گرفت. این نگاه که در سال 1948 در قالب یک اعلامیه جهانی در سازمان ملل متحد خود را نشان داد، مسیر پر فراز و نشیب خود را در قالب تصویب انواع اسناد بین‌المللی حقوق بشری ادامه داد.

دغدغه حقوق بشر به معنای عام از نخستین روزهای حیات انسان روی کره زمین وجود داشته است. ادیان مختلف نیز بر حقوق بنیادین بشر و لزوم رعایت آن تأکید کرده‌اند. مبنای حقوق بشر کرامت ذاتی انسان است که در مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر مورد تأکید قرار گرفته و چه بسا اقتباسی باشد از این کلام خداوند در قرآن کریم که فرمود: «لقد کرمنا بنی آدم» به این اعتبار حقوقی که انسان به واسطه انسان بودنش از آنها برخوردار است حقوق بشر قلمداد می‌شود. علاوه بر آیه فوق در آیات دیگر قرآن نیز بر حقوق بنیادین انسان و آزاد بودن آحاد بشر تأکید شده است. این مسأله در برخی از روایات هم قابل مشاهده است. از جمله در این کلام امام علی(ع) که فرمود: «لا تکن عبد غیرک لقد جعلک‌الله حرا» طبق این سخن تمام افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند. با این همه طی سالهای اخیر مفهوم حقوق بشر تحولاتی یافته است که توجه به آنها ضروری است:

چنانكه در اروپا، پس از عصر روشنگری، انقلاب فرانسه نقطة آغاز دوران دوم مدرنيته بود، در ايران نيز انقلاب مشروطه، سرآغاز فصل دوم كتاب مدرنيت محسوب مي‌شد. داستان مدرنیت در ایران که فصل اول آن بعد از جنگهای ایران و روسیه آغاز شده بود، در عصر ناصری و مظفری به اوج خود رسید و سرانجام در 1285ش به انقلاب مشروطه منجر گردید. رهبران فكري مشروطيت درصدد بودند تا از طريق اين انقلاب به‌انديشه‌هاي مدرن دنیای جديد ، جامة عمل بپوشانند، اما با مانعي بزرگ و سترگ به نام سنت مواجه شدند. بنابراين، در عصر مشروطه، دو جهان سنتي و مدرن در كنار هم قرار گرفتند و تودة مردم نيز تحت تأثير شرايط انقلابي در پشتيباني از يكي و مخالفت با ديگري به حركت درآمدند. از اين نظر، دوران دوم تاريخ مدرنيت در ايران، تا حدودي شبيه دوران دوم آن در اروپا است. مارشال برمن ويژگي عصر انقلابي مدرنيت در اروپا را زيستن جمهور مردم در دو جهان متفاوت مي‌داند؛ جهان‌هايي كه به لحاظ مادي و معنوي، آدميان ساكن در خود را تحت تأثير قرار مي‌دهند. نتيجة اين امر، ايجاد «دوگانگي دروني و حس زيستن همزمان در دو جهان متفاوت است.»

واقعیت این است كه ادبیات مقاومت فلسطین، به طور ناگهانی ظاهر نشده است، بلكه سال‌‌ها پیش از تاسیس دولت اسراییل، بی آنكه این نام را برخود داشته باشد شكل گرفته است. تردیدی نیست كه از همان آغاز توطئه‌ فروش زمین به یهودیان و تاسیس دفتر یهود در فلسطین، روشنفكران عرب احساس خطر كرده بودند و در آثار خود به مردم فلسطین همواره هشدار می‌دادند. نخستین كسی كه برای نخستین بار به صراحت در كتابش با عنوان «بیداری عرب» خطر یهود در فلسطین را هشدار داد، نجیب عازوری، یكی از چهره‌های برجسته در جهان عرب بود. او كه سیاستمدار و پژوهشگری توانا بود در این كتاب اظهار داشت كه «دو پدیده بسیار مهم با ماهیت یكسان اما در تضاد با یكدیگر، در قسمت آسیایی تركیه در شرف وقوع است كه سرنوشت آینده تمامی جهان به نتیجه نهایی این برخورد و جدال وابسته است. این دو رخداد عبارتند از بیداری جهان عرب و دیگری تلاش قوم یهود كه در تدارك برپایی دوباره پادشاهی باستانی اسراییل است.»