مقاله

صالح نجفی / در دوم اوت سال 2009، پلیس اسراییل پس از آنکه بخشی از محله عرب‌نشین «شیخ‌جراح» را در شرق بیت‌المقدس قرق کرد، دو خانواده بزرگ فلسطینی را که بیش از 50 تن بودند از خانه‌های‌شان بیرون راند و به شهرک‌نشینان یهودی اجازه داد تا بلافاصله در خانه‌های تخلیه‌شده سکنی کنند. اگرچه پلیس اسراییل برای توجیه عمل خود به حکم دیوانعالی کشور استناد کرد، راست این بود که خانواده‌های اخراج‌شده عرب بیش از 50‌سال در آن محل زندگی کرده بودند.

پیش از اینكه به تاثیر اندیشه و آرای این نابغه مسلمان بپردازم لازم است بپذیریم كه این سیاره خاكی در هزار سال گذشته كمتر از شمار انگشتان دستان، شاهد ذوالعلوم و ذوالفنون (Polymath) بوده كه یكی از آنان همانا فرزند بخاراست. اگر غیر از این باشد پس درك و برداشت ما از صفت «پلیمات» واژگون است. اعظم این صفت به عظمت بوعلی‌سیناست كه در قلمرو ریاضیات و طبیعیات به اندازه‌یی خبره بود كه در عرصه ماوراء الطبیعه به همان قدر حاذق. كندوكاو در فیزیك و غور در متافیزیك به گونه‌یی است كه حسین جوان می‌كوشد تا از این دو حوزه «هیبریدی» بسازد كه هم امانت عقل یونانی (لوگوس) را ارج نهد و هم میراث وحیانی را امین باشد.

امام جعفربن‌محمد ملقب به صادق در سال 83 قمری در شهر مدینه از مادری به نام «ام‌فروه» از نوادگان ابوبکر زاده شد و سالیانی چند در زمان امام‌سجاد‌(ع) جد بزرگوارش و امام باقر پدر بزرگوارش زندگی کرد که در این روزگاران، خلفای بنی‌مروان از تیره بنی‌امیه بر جامعه حکومت می‌کردند. پس از درگذشت پدر بزرگوارش، حضرت به‌عنوان امام شیعیان شناخته می‌شد.

ما انسانها مرکب از روح و جسم هستیم. از نظر روحی به اندازه‌ای بالا هستیم که پروردگار می‌فرماید روح‌الله: «فإذا سویتُهُ و نفختُ فیه من رُوحی فقعُوا لهُ ساجدین»1و مسجود همه ملائکه، حتی جبرئیل هستیم. این روح که اینقدر شرافت دارد، موجب سعادت ما در دنیا و آخرت است. هیچ کس نمی‌داند روح چیست، به جز افرادی که علمشان وابسته به علم خدا باشد، نظیر اهل‌بیت.

مكتب اهل‌بیت معروف به مذهب جعفری است. این نسبت دو علت داشت:‌امام صادق(ع) در اواخر دولت اموی و اوایل حكومت عباسی آزادیی داشت كه توانست بسیاری از تعالیم دین را بیان كند، به همین دلیل، بیشتر احادیث فقهی مذهب اهل بیت از ایشان نقل شده است. از سوی دیگر، امام به علم و دانش شهرت داشت. به ‌این دو دلیل مكتب اهل بیت را مذهب جعفری می‌گویند؛ اما در حقیقت این مذهب همه اهل بیت است و شیعه احكامش را از همه آنها گرفته است و پیامبر اكرم(ص) آنان را همسنگ قرآن دانست، تبعیت از ایشان را واجب كرد و تمسك به ‌ایشان را مایه رهایی از گمراهی شمرد.

خانوادۀ امامی با هندوستان داد و ستد تجارتی داشتند و او در کلکته به دنیا آمد و تا دو سالگی در آنجا بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شیراز و تحصیلات دانشگاهی را در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاههای تهران و مینه سوتا (آمریکا) گذراند (امامی، از پست و بلند ... ، 173-179). پیش از آنکه کار حرفه‌ای خود را در روزنامۀ فارسی و انگلیسی زبان کیهان آغاز کند، به فعالیتهایی که با عکاسی و فیلم‌برداری ارتباط داشت، و از جمله کار در استودیوی ابراهیم گلستان و همکاری با فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، فریدون رهنما و شماری از هنرمندان دیگر پرداخت. در کنار اینها به ترجمه‌های کوتاه از انگلیسی به فارسی نیز مشغول بود (همو، 217-219). ترجمۀ با خشم به یادآر (نوشتۀ جان آزبرن، تهران، 1342ش) نخستین کتاب او بود که به فارسی انتشار یافت. در مدت نزدیک به 7 سالی که در مؤسسۀ کیهان کار می‌کرد، شعرها و داستانهای کوتاه بسیاری را از شاعران و نویسندگان نوپرداز و معاصر ایرانی به انگلیسی ترجمه و در روزنامه و ضمیمۀ آن انتشار داد (همو، 220).

گلپر نصری [نصرآبادی] در مقالۀ نگاهی به ذخیرۀ خوارزمشاهی چاپ فرهنگستان علوم پزشکی که به رسم دوفصلنامۀ آینۀ میراث، به دلیل طولانی بودن در قالب ضمیمه‌ای مستقل منتشر شده است، گرچه دعوی نقد دارد اما کاری بس فراتر انجام داده است.

آنچه در پی می‌آید، نمونه‌هایی از تأثیرات فرهنگی ایران است كه از اواخر دوره ساسانی و با عبور گروهی از پناهندگان ایرانی از چین، به ژاپن راه یافت، به روایت كتاب «آسوكا و پارس» (پیشروی فرهنگ ایران به شرق). متن حاضر تلخیصی بسیار فشرده از فصل نخست كتاب است.

پیدایش شعر فارسی و پختگی به ظاهر زودرس آن را نباید پدیده‌ای غیرعادی و غریب شمرد. در حقیقت زمینه این رشد و بلوغ در منابع و خاستگاههای آن فراهم آمده بود كه حاصل آن در سروده‌های شاعران عصر سامانی تبلور یافت. به قول بهار برای شعر عروضی فارسی دو آبشخور می‌توان فرض كرد: یكی اشعار هشت‌هجایی قافیه‌دار( فهلویات) كه چه بسا منشأ دوبیتی و قطعه و غزل و مثنوی باشد؛ دیگری اشعار عربی كه بیشتر در قصاید فارسی شاهد تأثیر آنها هستیم.

از جمله تحولات مهمی که طی یکسال گذشته در کشور قابل رصد است این است که فضای به نسبت بازتر و مهیاتری فراهم شده که در آن دانشگاهیان علاوه بر امیدواری به آینده کشور، تمایل بیشتری برای استفاده از ظرفیت‌های علمی در زمینه حل و فصل مسائل جامعه پیدا کرده‌اند؛ اما با کمال تأسف این تمایل و ظرفیت به اندازه کافی مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ یا اینکه کسانی وجود دارند که از مشاهده این واقعیت خشنود نیستند!