مقاله

اگر از من بپرسند که بزرگترین چامه‌سرای ایران کیست؟ نخستین نامی که در یاد من برخواهد جوشید، خاقانی است. این سخن سخنی خُرد و خام نیست. این دید و داوری درباره‌ خاقانی که او را بزرگترین و بشکوه‌ترین چامه‌سرای بدانیم، به تنهایی جایگاه بلند و ارجمند او را در سخن پارسی آشکار می‌تواند داشت. بی‌گمان در پی این سخن، این پرسش در پیش نهاده خواهد آمد که: اگر چنین است، چرا خاقانی آن آوازه‌ بلند و نامی ارجمند را که شایسته‌ اوست، فرادست نیاورده است؟

روح نو در تن حرف کهن، در واقع جان صاحب سخن است که هرگز از آن برگرفته نمی‌شود. در مکتب مولانا، عشق، ترجمه پهناور خواست در ضمیر آدمی است که هر اندازه در ترجمه نهاد خواهنده در وجود، مهارت و بساطت و حدت‌نظر و پهناوری به کار رود، معرکه عاشقی به عنوان عالی ترین ترجمه به عرصه ظهور خواهد آمد. عاشق در واقع ضمیر بالنده و جان ناآرام و روح شیدای خود را با بازیگریهای ذوفنون عاشقی ترجمه می‌کند.

تاريخ غذاهاى ايرانى را ميتوان از لابلاى مدارك وکتابهاى مربوط به دربار پادشاهان ايران و هدايايى که به ايشان تقديم ميشده و يا شرح سفره هايى که پادشاهان و اميران براى ميهمان خاص و يا عموم مردم ميگسترانيده اند بدست آورد. اين بررسى تاريخى وقتى توجه را به خود جلب ميکند که ببينيم در غير ايران نيز صحبت از غذاهاى ايرانى و آموختن فن آشپزى از ايرانيان است. هنگامى که تاريخ مربوط به خلفاى عباسى را مرور کنيم به ذکر برخى اطعمه مانند فالوذج و يا لوزينج برميخوريم که معرب همان فالوده و لوزينه ايرانى است(1).

اطلاعات ما در خصوص کاغذ در دوره‌های مختلف اسلامی بسیار اندک است، این اطلاعات حتی در دوره‌ای که چاپ پا به ایران گذاشته و حجم قابل توجهی کاغذ وارد ایران گردیده نیز ناچیز می‌باشد بطوری که امروزه کمتر اطلاعی از ویژه‌گی‌ها وخصوصیات کاغذ در دوره قاجار و حتی بعد از آن در دسترس می‌باشد. طی این یادداشت سعی نموده‌ام با طرح این معضل نمونه‌هائی از اطلاعات اندک که می‌توان با کمی دقت استحصال نمود را معرفی کنم تا از این پس با دقت پیرامون این قضیه بتوانیم این داشته ها را افزایش دهیم.

وظایفی که امروز بر عهده سازمانهایی چون شهرداری، دادگستری، دوایر مربوط به اصناف، و نهادهای امر به معروف و نهی از منکر و ضابطان نظامی آنهاست،قطع نظر از مقتضیات عصر حاضر بر اثر توسعه همه جانبه جوامع نوین، به روزگار کهن در زمره وظایف محتسب و نهاد احتساب بوده است. بررسی وظایف نظری و عملی این نهاد، اسباب دخالت و نظارت محتسب بر روابط اقتصادی و اجتماعی، و شیوه های إعمال قوانین توسط او می تواند تصویری روشن از زمینه های فقهی- حقوقی و اجتماعی که به تأسیس نهادهای نوین یاد شده انجامیده است، ایجاد کند.

تعریف اهداف فرهنگی برای «جامعه کلان اسلامی» - که «امت اسلامی» نام می‌گیرد- یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. در میان این اهداف، اساسی‌ترین آنها ایجاد و تعمیق هویت اسلامی در مسلمانان با قطع‌ نظر از مذاهب آنان است. «هویت اسلامی» یک هدف کلان است که باید در جامعه اسلامی ایجاد و تعمیق شود و هر فرد در عین وابستگی به مذهب خود، به آن ارزش نهد تا در نهایت همه با هم، آهنگ یک هویت جامع را سر دهند.

به منظور دریافت چگونگی اوج‌گیری هنر مستظرفه به‌ویژه خوشنویسی در عصر شاه‌عباس صفوی و دورة میرعماد قزوینی نگاهی به پیشینة سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دارالسلطنة هرات ضروری است. جاذبة هنر و ادب ایرانی گردنکشان صحرانورد مغول را شیفته و دلباختة زیبایی‌های سحر‌انگیز خود ساخت، چنان‌که شمشیرهای آخته را به آرامی انیس قلمدانهای خوشنویسی کردند و بر چهار بالش فرمانروایی از بام تا شام، محو آفرینشهای هنری هنرمندان ایرانی شدند و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کردند.

رویین­ تنی، یعنی داشتن بدنی نیرومند و محکم که ضربت اسلحه بر آن کارگر نباشد.[1] مفهوم دیگر رویین­ تنی آن است که یکی بتواند برتر از دیگران قرار گیرد. آدمیان تا زمانی که بتوانند همدیگر را زخم بزنند و از پای در بیاورند، با هم برابرند. اگر در میان آنان کسی پیدا شود که ضربه­ ی هلاک بر او کارگر نیفتد، از همه­ی آنها برتر می­شود و بدین­گونه واجد صفت قهرمان بی­ همتا می­ گردد که تجسم آن یکی از نیازهای روانی بشر بوده است.[2] از این رو، رویین­ تن کسی است که هیچ ضربه­ ای بر او اثر ندارد، نیروهای مافوق طبیعی او را شکست ­ناپذیر کرده­­ اند و فقط یک نقطه از بدن او رویینه نیست، یعنی یک نقطه نقص و ضعف دارد.

امروزه‌ یكی‌ از تأسف‌بارترین‌ گرایشهای‌ غالب‌ در بعضی‌ از مناطق‌ خاص‌ جهان‌ اسلام‌، اقتباس‌ بعضی‌ مكاتب‌ و اندیشه‌های‌ احیاناً مُد شده‌ در غرب‌، و چسباندن‌ پسوند «اسلامی‌» به‌ آنهاست‌. چنین‌ است‌ كه‌ ما شاهد اصلاحاتی‌ همچون‌ «دموكراسی‌ اسلامی‌»، «سوسیالیسم‌ اسلامی‌» یا «راسیونالیسم‌ اسلامی‌» و غیره‌ هستیم‌. این‌ گرایشها سعی‌ می‌كنند با مدرن‌ نشان‌ دادن‌ و به‌ روز كردن‌ اسلام‌، آن‌ را قابل‌ پذیرش‌ سازند و بدین‌ طریق‌ با تقلیل‌ و فروكاستن‌ اسلام‌ از یك‌ مجموعه‌ی‌ تام‌ اصول‌ و مبانی‌ و از یك‌ جهان‌بینی‌ كامل‌، به‌ صفتی‌ كه‌ اسمی‌ را توصیف‌ می‌كند، آن‌ را تحریف‌ می‌كنند. به‌ طوری‌ كه‌ این‌ كاربرد معنا و مفادی‌ كاملاً متفاوت‌ با آنچه‌ در چارچوب‌ فكری‌ تمدن‌ غربی زاینده‌ی‌ این‌ اصطلاحات‌ از آنها اراده‌ می‌شود، پیدا می‌كند.

دانش و آگاهی ما از مسائل فرهنگی جامعۀ زیدیان ایران در قرون هفتم تا دهم هجری بسیار اندک است، هر چند آثار تاریخ نگاری از برخی ادوار قرون اخیر در دست است اما توجه اصلی متون اخیر بر تاریخ سیاسی است. یکی از مهمترین متون متداول تألیف شده در قرن هفتم هجری توسط عالمی زیدی به نام ابوالفضل بن شهردویر (دبیر) بن یوسف بن ابی الحسن گیلانی، اثری تفسیری مشهور به تفسیر کتاب الله است. نوشتار حاضر ضمن بررسی دربارۀ فرد اخیر و دیگر وابستگان خاندان او، به شناسایی نسخه های مختلف تفسیر اخیر که عموما به عنوان قرآن یا تفسیر کشاف در فهارس معرفی شده، می پردازد.