مقاله

حکایت نغز و دلپذیر شیخ صنعان که یکی از داستان های رمزی و تمثیلی منطق الطیر، اثر عارف بزرگ قرن ششم و اوایل قرن هفتم عطار نیشابوری است؛ چه به لحاظ ماهیت و چه از دیدگاه شیوه ی سلوک، شباهتی تام به ماجرای یدار مولانا و شمس دارد. نگارنده بر آن است تا این وجوه شباهت را در سرگذشت آن دو باز نماید.

از دیرباز پیوندی عمیق بین شعر و موسیقی برقرار بوده است، به همین دلیل شعرا همواره کوشیده اند با شیوه های گوناگون بر غنای موسیقی کلام خود بیفزایند. قالب غزل که در نوع غنایی سروده می شود مجالی وسیع به شاعر می دهد تا این مهارت خود را بیازماید.

شیخ احمد جام ژنده پیل (536-440 ه. ق) و خاندان دانشی و با فضل و فرهنگ وی در ادبیات عرفانی و نظام خانقاهی و تصوف خراسان بزرگ -و بلکه ایران- از چهره های موثر و درخشان بوده اند.متاسفانه آثار متعدد عرفانی شیخ احمد و فرزندان و اعقاب وی هنوز برای عموم اهل تحقیق شناخته شده نیست

خراسان به عنوان مهد تصوف از قدیم در پرورش و رشد تصوف تاثیر قابل ملاحظه ای داشته است، در نگاهی به تاریخ تصوف و عرفان، کمتر شهر و روستایی در خراسان است که در آن صوفی بنام نباشد و از وجود چهره های شاخص و آثار برجسته و طریقت های مشهور و اندیشه های بلند، می توان آن را دریافت.

تخیل آدمی برای جبران ضعف و کمبود خویش بسیاری از حقایق و ارزشها را در قالب اسطوره بیان کرده و جنبه های نمادین اساطیر باعث شده که اسطوره ها کماکان حالت افسانه به خود بگیرند.

مذهب تصوف که ابتدا در بغداد و عراق آشکار گردید و بزرگانی همچون حسین بن منصور حلاج، جنید بغدادی و شبلی در این طریقه ظهور کردند، بعدها بخصوص پس از انقراض غزنویان و روی کار آمدن سلجوقیان، در خراسان فرصت ظهور پیدا کرد، و افرادی چون ابوالحسن خرقانی، شیخ ابوالقاسم قشیری و ابوسعید ابوالخیر در این طریقه پدید آمدند و به مرور بازار متصوفه گرم شد به گونه ای که مقارن حمله مغول، رونق این طریقه در خراسان کمتر از عراق و شام نبود.

«زیارت» یکی از مهم‌ترین عناصر هویت شیعیان است. شاید هیچ گروه دینی‌ به اندازه‌ شیعیان به زیارت به مثابه یک «کنش جمعی دینی» تأکید نداشته باشد. سنت دینی تشیع سرشار از آموزه‌هایی است که زیارت را توصیه کرده است و برای آن آدابی برشمرده‌اند. در این میان، زیارت امامان معصوم شیعه(ع) و بویژه زیارت حضرت امام حسین(ع) همواره از اهمیت چشمگیرتری برخوردار بوده است.

استان مرکزی شامل بخشی از منطقه عراق عجم به مرکزیت شهر اراک است. اراک در عهد فتحعلیشاه قاجار با نام سلطان‌آباد بنیاد نهاده شده و چون مرکز منطقه عراق عجم بود به مرور ایام عراق نام گرفت. وقتی راه‌آهن سراسری در سال 1317هجری شمسی در ایران احداث شد این شهر به ‌نام ایستگاه همجوارش «اراک» نامیده شد.

اهمیت عزاداری برای امام حسین(ع)، در طول تاریخ همواره نشأت‌گرفته از اهمیت شخصیت خود امام(ع) و مصیبت رخ داده بر آن حضرت بوده است. به دیگر سخن، به همان میزانی که شخصیت و جایگاه حسین‌بن‌علی(ع) در میان امت رسول‌الله(ص) والا بوده و شهادت ایشان و یارانشان و نیز اسارت حرم رسول خدا، جانسوز و مصیبت‌بار بوده است، به همان نسبت، عزاداری برای چنین شخصیتی نیز در ادوار مختلف تاریخی، هرچه پرشورتر و اثرگذارتر بوده است.

آمیختگی هنر و عرفان در دامن فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی از مباحث مهمی است که حتی بدون فهم آن، فرهنگ ایرانی اسلامی توصیف ناپذیر است. فرهنگ و جهان بینی حاکم بر جامعه ایران به هنر نیز مثل بسیاری از مقولات دیگر، رنگ قداست بخشیده و از این جهت آن را دیوار به دیوار و حتی همسان با آمیزه ها و تعالیم عرفانی قرار داده است.